Özgül Fobi Nedir?

İsmi yabancı görünse de Özgül Fobi günümüzde çok yaygın olan yazıda okurken sizde veya tanıdığınız pek çok insanda karşılaşabileceğiniz fobi veya korkulardır. Yazılarımda genelde Türkçe kelimeleri kullanmayı tercih ediyorum ancak yaygın bilinen kavramları mecburen affınıza sığınarak fobi veya korkuda olduğu gibi birlikte kullanacağım. ☹

Özgül Fobinin iyi anlaşılabilmesi için genel olarak korkulara bakmamız gerekmektedir. Birçok insan farklı korkularla karşılaşabilir. Ancak bazı korkular, kişinin yaşamını aksatacak kadar olumsuz etkileyebilir. İşte bu noktada özgül fobilerden ortaya çıkar. Özgül fobi, belirli bir eşya, yaşamın içinde olan bir durum veya kişilerle ilgili yoğun ve mantıksız bir korku veya kaygı durumudur. Bu korku, kişiyi rahatsız eden bir tetikleyici durumla karşılaşıldığında fiziksel veya psikolojik aşırı bir korku hissiyle ortaya çıkar. Kişinin günlük yaşam akışı ve verimliliği açısından aksamalara yol açabilir. 

Kişi, bu uyarıcıya maruz kalmaktan kaçmak ya da daha az maruz kalmak için çeşitli önlemler alabilir ve yaşam kalitesini azaltacak sınırlamalar yaşayabilir. Örneğin, yükseklik korkusu olan biri çok istediği bir yere gidemediği için uçak yolculuğundan kaçınarak hayallerinden ve bazı hayat fırsatlarından uzaklaşabilir. Örümcek fobisi olan biri ormanlık alanlara girmemeye çalışabilir, oksijen ve doğanın güzelliklerinden uzak kalabilir. Bu şekilde, özgül fobisi olan kişi, korktuğu durum veya şeylerden uzak durarak kaygı düzeyini azaltmaya çalışır. Her nesneye karşı bir fobi geliştirilebileceğini rahatlıkla söyleyebilirim. Özgül fobiler, genellikle erken çocukluk veya ergenlik dönemlerinde başlar ve yaşam boyu devam edebilir. Bir de bir insanda hiç olmayan bir korku yetişkinlik döneminde birden ortaya da çıkabilmektedir.  Özgül fobi listesi o kadar geniştir ki, yaygın görülen, ilginç veya çok nadir görülen özgül fobiler aşağıdaki gibidir:                                                                           

1. Ablutofobi: Yıkama veya banyo yapmaktan korkma,
2. Aerofobi: Rüzgârdan korkma,
3. Agorafobi: Kalabalık yerlerde veya açık alanlarda olmaktan korkma,
4. Akrofobi: Yükseklikten korkma,
5. Androfobi: Erkeklerden korkma veya kaçınma,
6. Araknofobi: Örümcekten korkma,
7. Arithmophobia: Sayılar veya matematikten korkma,
8. Astrafobi: Şimşek veya gök gürültüsünden korkma,
9. Aulophobia: Flüt sesinden veya flütle ilgili her şeyden korkma,
10. Aviofobi: Uçak yolculuğundan korkma,
11. Bibliofobi: Kitaplardan korkma veya kitaplara dokunmaktan kaçınma,
12. Chaetophobia: Saçlardan veya saçlara dokunmaktan korkma,
13. Coulrophobia: Palyaçodan korkma,
14. Dentofobi: Diş hekiminden ve diş tedavisinden korkma,
15. Emetofobi: Kusmaktan korkma, 
16. Entomofobi: Böcekten korkma,
17. Ephebiphobia: Genç insanlardan veya gençlik dönemini çağrıştıran her şeyden korkma,
18. Ergophobia: İş yapmaktan veya çalışmaktan korkma,
19. Euphobia: İyi hissetmekten, mutlu olmak veya iyi haberlerden korkma,
20. FOMO: Özellikle dijital ortamda birşeylerden geri kalıyor olmaktan korkma,
21. Genuphobia: Dizlerden korkmak veya dizlere dokunmaktan kaçınma,
22. Glossophobia: Halk önünde konuşmaktan korkma,
23. Gynofobi: Kadınlardan korkma,
24. Hematofobi: Kandan korkma, 
25. Hidrofobi: Suda olmaktan korkma, 
26. İslamafobia: İslam dini ve kültüründen korkma,
27. Katagelophobia: Aşağılanma veya alay edilmekten korkma,
28. Klostrofobi: Kapalı alanlara sıkışmaktan korkma, 
29. Klostrofobi: Kapalı alanlarda olmaktan korkma,
30. Ksenofobi: Yabancı insanlara veya yabancı yerlerden korkma, 
31. Molisfobi: Diş hekimine gitmekten korkma,
32. Myrmecophobia: Karıncadan korkma,
33. Nomofobi: Cep telefonu, tablet veya teknolojik mobil cihazlardan ayrı kalmaktan korkma,
34. Ofidiofobi: Yılandan korkma,
35. Papyrophobia: Kâğıttan veya yazılı belgelerden korkma,
36. Phonophobia: Yüksek seslere karşı aşırı hassasiyet veya korkmak,
37. Pnigofobi: Boğulma veya nefessiz kalma korkma,
38. Pogonophobia: Sakallı insanlardan, sakala dokunmak veya sakal görüntüsünden korkma,
39. Selofobi: Işıktan korkma,
40. Somniphobia: Uyumaktan korkma,
41. Sosyofobi: Toplum içinde olmaktan korkma,
42. Tirofobi: Peynir yemekten, kokusundan veya genel olarak peyniri düşünmekten korkma,
43. Triskaidekafobi: 13 sayısından korkma,
44. Trypanophobia: İğne veya enjeksiyon korkma,
45. Trypofobi: Deliklerden ve küçük desenler korkma,
46. Xylophobia: Ağaç, odun ve ahşap eşyalardan korkma,

Görüldüğü gibi en az 46 adet sıralayabildim. Belirli nesne ve durumlara göre bu listeye fazlaca fobi türü eklenebilir. Bu hayal gücünüze göre dilerseniz arttırılabilir. 😉

Özgül Fobi Nedenleri Nelerdir?

Özgül fobinin nedeni tam olarak bilinmemektedir fakat seans sırasında bu nedenleri, danışanlarla birlikte çalışarak anlamaya, çözmeye ve hayatlarında uygun düzeye çekmelerinde eşlik etmeye çalışırız. Genel olarak nedenleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: 

• Anne babayı gözlemleyerek örnek alma: Çocuklar, anne babalarından veya sosyal çevrelerindeki önemli kişilerden özgül fobiyi öğrenebilirler. Ebeveynlerin veya rol model olarak gördükleri kişilerin belirli nesne veya durumlardan korkması, çocukların da bu korkuyu özdeşleme yoluyla benimsemelerine neden olabilir. Örneğin köpekten korkan bir anneyi ele alalım, çocuk köpekten korkan ve kaçınan bir anne ile büyümüştür. Doğal olarak beyin o canlıyı tehlikeli ve kaçınılması gereken bir şey olarak kaydeder. Yetişkinlik çağında da ebeveyni gibi köpeklere karşı fobi geliştirmiş birey olarak karşımıza çıkabilir.
• Genetik Yatkınlık: Özgül fobiye, bazı durumlarda genetik yatkınlık veya belirli bir nesne veya duruma karşı duyarlılığa yol açabilecek beyin kimyasındaki farklılıklar da rol oynayabilir. 
• Psikolojik kökenli etkiler: Bazı psikolojik sağlığımız ile ilgili sorunlar özgül fobilerin gelişimine etki eder. Örneğin, panik bozukluğuna sahip olan bir kişi uçak fobisi geliştirebilir ve uçaklardan kaçınır. Bunun altında yatan sebep ölüm korkusu, ya da havada iken yaşayabileceği herhangi bir sağlık sorununa müdahale edilemeyeceğini düşünme korkusudur.
• Travmatik Deneyimler: Özgül fobi, kişinin travmatik deneyimler yaşamasıyla ilişkili olabilir. Örneğin, bir köpek saldırısına uğramak veya yüksek bir yerden düşmek gibi olaylar, ileri yaşlarda köpeklerden veya yüksekliklerden korkma eğilimini artırabilir. Tabii ki bunu birincil olarak yaşamadan da bir fobi oluşturulabilir, böyle bir saldırıya yaşayan kişiyi görmek, düşen kişiyi görmek gibi ikincil travmalarda fobinin oluşmasına etki edebilir.

Özgül fobiye birden çok faktörün sebep olabilir. Bu nedenleri araştırıp tespit etmek, semptomların en aza indirgenmesi ve hayat kalitesinin arttırılması açısından etkili bir yaklaşım olabilmektedir. 

Özgül Fobi Nasıl Olur?

Özgül fobi kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Genel olarak normal yaşamda insanların korkmadığı durumlardan, nesnelerden korkup büyük ölçüde endişe duyulmasıyla ilişkilendirilir. Örneğin, bazı kişiler bez bebeklerden ya da palyaçolardan korkabilir. Mantık çerçevesinde baktığımızda bir bez bebeğin kişiye zarar verebileceği beklenemez. Fakat kişi bu uyarana maruz kaldığında büyük ölçüde endişe hissine kapılır, bu endişe ve korku hissine psikolojik belirtiler de eklenir. Soğuk soğuk terleme, kalp atışında hızlanma, nefes darlığı hissi, baş dönmesi, titreme gibi belirtiler bu korku halinde görülebilir.  Bez bebek korkusu psikolojik ve fizyolojik açıdan büyük bir tehlike ile ilişkilendirilmiştir. Mantıklı görünmese de bilinçaltı veya beynimiz tarafından tehdit olarak kodlanmıştır.  Bu korkudan kaçınmak için oyun oynamak, sosyalleşmek, hayal gücü geliştirmek veya eğlenmekten mahrum kalabilir.

Bir diğer görülebilecek durum ise tıbbi fobilerdir, doktora, hastaneye gitme düşüncesi kişiye oldukça dehşet verici hisler yaşatır bu sebepten ne olursa olsun hastaneye uğramayı tercih etmez. Bunun sonucunda bazı hastalıkların erken tedavisi alternatifinden kaçınmış olur. Bir diğeri ise kalabalık ortamlardan kaçınan kişiler sosyal hayatlarında büyük bir sorunla karşı karşıya kalabilirler. Ancak merak etmeyin özgül fobi tedavi edilebilen bir durumdur. 😊Tek yapmanız gereken size uygun mesafe ve koşullarda güvenip ulaşabileceğiniz bir uzman arayışı içerisine girmeniz, destek almanız ve kararlı olmanızdır.

Özgül Fobi Tedavisi Var mıdır?

Elbette özgül fobinin tedavisi mevcuttur! Özgül fobi tedavisi İstanbul Ataşehir’de uzun süredir gerçekleştirdiğim psikoterapi çalışmaları deneyimlerime dayanarak özgül fobi tedavisi ile ilgili şunları söyleyebilirim: Danışan ile iş birliği içerisinde destekleyici bir rolle doğru terapi yöntemini ve hedefleri belirleyerek sürece başarılı olabilmektedir.  Tedavi yöntemleri kişiye özel planlandığında ve bazı terapi yöntemleri birlikte kullanıldığında verimli sonuçlar alınabilmektedir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), kişinin fobiyle ilgili otomatik düşüncelerine ve fobiyi tetikleyen temel olumsuz duygu ve düşünce kalıplarına müdahale etmemize olanak sağlar.  BDT ve davranışçı psikoterapi yöntemleriyle sistematik olarak fobiye sebep olan uyarana maruz bırak yöntemi ile birlikte çalışılır. Gerektiğinde, ilaç kullanımı da psikiyatra yönlendirilerek sağlanır. Psikiyatri uzmanı tarafından önerilen psikiyatrik ilaçlar ve danışanın seans süresince tıkandığı ve direnç gösterdiği durumlarda bu semptomlar azaltılır. Özgül fobilerle EMDR Terapisi de travmalarla çalışılarak fobinin azaltılmasında destekleyici bir çağdaş terapi yaklaşımı olarak kabul görmektedir. Özgül fobi kişinin günlük yaşam rutinlerini, işlevselliği ve hayat kalitesi önemli ölçüde etkilediğinden, bu yazıyı okuduktan sonra bu belirtilere sahip iseniz uzman arayışına girmenizi öneririm! Boşu boşuna kendiniz kaçınarak çözmeye çalışmayın!