Çocuklar İçin Sınır ve Kurallar 

“Çocuğuma hangi sınır ve kuralları koymalıyım?” ya da “Çocuğuma Sınır koymalı mıyım?” gibi ebeveynlerin kafa karışıklıkları çocukların da kafa karışıklığına, kaygılı olmalarına ve öğrenme süreçlerine zarar verebilmektedir. Bu yazıda, bu soruların genel çerçevesini çizerek çocuklar için sınır ve kuralların ne kadar önemli olduğunu anlatmayı ve bazı net önerileri sizlerle paylaşmış olacağım. Birlikte keşfe çıkacağız hazır mısınız? 😉

Çocuklar İçin Sınır ve Kural Ne İfade Eder?

Çocuklar için sınır ve kurallar, onların belirli davranışları sınırlayan ve yönlendiren kılavuzlardır. Bu kılavuz çerçeve aslında hem çocuk hem de ebeveyn için birlikte huzurlu ve mutlu yaşamaları için önem taşımaktadır. Tükenmiş, mutsuz bir ebeveyn olarak çocuğunuz sizden ne tür bir fayda veya sevgi alabilir bir düşünün! Bu sınırlar aşırıya kaçmadan ve mantık çerçevesinde koyulmalıdır. Nedir bu mantık çerçevesi? Çocuğunuzun gelişim çağına uygun ve genellikle çocuğunuzun güvenliği, sağlığı ve şimdiki veya gelecekteki refahı için tasarlanmış olan sınırlara sahip bir çerçevedir diyebiliriz. 

Sınırlar ve kurallar, çocuklara güveni, tutarlılığı ve istikrarı öğretir. Aynı zamanda kurallar çocukların diğer insanlarla birlikte yaşama becerileri kazanmasında büyük rol oynar. Evdeki kurallar, okulda veya sosyal hayattaki düzene ve çevreye uyumu, dağılmadan çatışabilmeyi ve hayatı yönetebilme becerisine katkıda bulunur. 

Çocukların güvenliği ve sağlıklı gelişimi için sınır koyulmasına örnek vermem gerekirse; çocuklarımıza elektrik prizlerinden uzak durmasını söyleriz ya da mutfakta bıçaklarla oynamamasını, bir başka örnek ise öğretmenler sınıfta bazı kurallar koyar ve sınıf kuralları vardır. Bu kurallar çocukların birlikte daha verimli ders çalışması ya da iyi anlaşması temeline dayanır.

Sonuç olarak, sınır ve kurallar çocukların gelişimlerine katkıda bulunur ve onların gelecekteki yaşamlarında başarıya ulaşmalarına yardımcı olur. Ancak, kuralların belirlenmesi ve uygulanması, çocukların yaşlarına, kişiliklerine ve gelişim düzeylerine uygun olmalıdır. 

Çocuğuma Nasıl Sınır Koyabilirim?

Ebeveynlerin genel olarak sınır konusunda merak ettiği, nasıl davranmaları ve nasıl bir tutum içinde olması gerektiğidir. Disiplinli olmak için çocuğumuza kızmak mı gerekir? Şefkatle ve sabırla çocuğa niçin sınır koyduğumuzu anlatmak mı gerekir? Bu soruları elimden geldiğince açıklamaya çalışacağım ve sınır koymak konusunda size yardımcı olabilecek fikirler paylaşacağım.

• Kuralların belirlenmesi ve aile üyeleri tarafından kabul edilmesi önemlidir. Çocuğun ebeveynlerinden anne ve baba birlikte bakım veriyorsa kurallar konusunda iş birliği yapılması gerekir. Belirlenen kurallar, çocuğunuzun yaşı, kişiliği, gelişim düzeyi dikkate alınarak belirlenmelidir. Kurallar ebeveynden ebeveyne değişmemelidir. 😊 Bazen birbiriyle didişen anne ve baba, kuralları koyamamakta, çok katı kurallar koymakta ve en sonunda kural hiç uygulanamaz hale gelmektedir.  Kuralı gerçekçi, yaşa ve koşullara uygun ve iş birliği halinde uygulamak önemlidir.

• Çocuğunuza kurallar konusunda açık olun! Çocuklarınızın hangi davranışının kabul edilebilir olduğunu ve hangilerinin kabul edilemez olduğunu açık bir dille belirtin. Nedenlerinizi anlatın ve sormak istediği sorulara açıkça cevap verin. Bu onların sınırlarınızı anlamasına yardımcı olacaktır. Bu sayede çocuğunuz ile aranızda güven temelleri içerisinde bir iletişime de sahip olma imkânınız olacaktır.

• Çocuğunuz ile sınırları konuşurken olumlu bir dil kullanın! Örneğin, “oyuncakları düzgün bir şekilde yerine koyarsan, daha kolay bulabilirsin’’. Cümlesi açıklayıcı ve olumlu bir şekilde sınırı ifade eder. Kuralların neden olduğunu ve onların sağlığı, güvenliği ve mutluluğu için aslında ne kadar önemli olduğunu anlatın. 

• Sınır koyma konusunda tutarlı olmak çok önemlidir. Sınırlarınızı net bir şekilde ifade edin ve açıklayıcı olun! Tutarsız davranışlar, çocuğunuzun sınırları test etmesine ve uymama eğilimi göstermesine neden olabilir. Özellikle, ilgi eksikliği hisseden çocuklar sınırları aşmayı deneyebilir. 😊 Bu durumda tutarlı olmanız çocuğunuz için de belirleyici bir etkendir.

• Çocuklar zaman zaman sınırları test edebilirler ve kurallara uymayabilirler. Burada yapacağınız tek şey sabırlı olmaktır. Kararlı olmak sınır ve kuralların devamlılığı için mutlak önem taşır. 

• Çocukların yaşına göre ve uygun tekniklerle kurallar koyun! 

• • Küçük yaş çocuklara kurallar sık sık sabırla hatırlatılmalıdır, bir kerede öğrenmez ve unutma eğilimleri vardır. 
  • İlk okul dönemi çocuklarına kural koyarken açıklayıcı olmak ve kuralın nedenini iyi anlatmak gerekir! Uymadığında sabırla hatırlatma, uyarı ve sonrasında devam eder ise davranışın sonucunu yaşatma dediğimiz konuyla ilgili ceza olmayan süreli yaptırım uygulama yapılabilir. 
  • Ergenlik dönemi çocuklarına kural koyarken, birlikte çatışma, pazarlık, arasını bulma yöntemi kullanılabilir. Ergenin fikri mutlaka alınmalıdır. 
  • Daha ileri yaş bir çocuğunuz var ve bütün geçen yıllarda hala kural koyamadıysanız, hemen kaçın kurtarın kendinizi, kaçamıyorsanız da sabırlar dilerim size. 😉 Şaka bir yana, yetişkinlerle kural koyma hukuk ve sözleşmeler dahilinde de yapılmaktadır. 😊

• Kurallara uymadığında çocuklarınıza olası sonuçları açıklayın! Bu çocuğunuzun kurallara uyması için bir motivasyon kaynağı olabilir. 

• Sınırları belirlemek, duygusal desteklemeyi gerektirir. Çocuğunuzun hatalarından ders çıkarması ve büyümesine yardımcı olmak için onları duygusal açıdan destekleyin!

Çocuklarınıza sınır koymak, onların sağlıklı ve güvenli bir şekilde büyümeleri için önemlidir. İlerideki yaşamları için de aslına bakarsanız sınırlar ve kurallar oldukça önemli bir altyapı sağlar. 

Çocuğuma Nasıl Kural Koyabilirim?

Çocuğunuza nasıl kural koyacağınız belirli bir yaklaşımı gerektirir. Burada önemli olan kendinize bu kuralı neden ve nasıl kural koyacağınızın cevabını verebiliyor olmanızdır. Kurallar keyfi değil, çocuğunuzun gelişimine katlı sağlaması ve sağlıklı olması içindir.  Ayrıca kurallar çocuğunuz ve sizin aranızdaki huzuru sağladığı için anne ve baba ile çocuğa bakım veren kişilerin ruh sağlığı için de önemlidir.

Kural koymadan önce bu kuralı koyma amacınızı netleştirin ve bunu çocuğunuza bu açıklayın ve anladığından emin olun! Örneğin; masada otururken düzgün bir şekilde yemek yemek ya da koltukta yatarken bir şey yememek, bu örnekte konuştuğumuz kuralın hedefi çocuğun fiziksel sağlığı ve sağlıklı beslenmesini sağlamaktır. Görüldüğü üzere başta çocuğun güvenliği ve refahı baz alınır. Size olan katkısı dolaylı olacaktır.  

Kuralları belirlerken çocuklarınızın da fikirlerini alın ve onlara fikirlerine değer verildiğini hissettirin! Böylece çocuğun kurala daha az direnç göstermesini ve kendisi hakkında söz sahibi olabildiğini hissetmesini sağlayabilirsiniz. Bu durum çocuğun ilerideki yaşantısında kendi fikirlerini belirtirken daha özgüvenli ve açık olmasına da katkı sağlar!

Detaylı kurallardan uzak durun, çocuğunuzun gelişim çağına göre belirlenmiş kurallar olsa bile çok fazla ve çok sayıda kurallar çocuğunuzu yorabilir. Ve bazen çocuğunuz kendini hapishanede gibi hissedebilir. 😉

Çocuğunuz kurallarınıza uygun davrandığında onu takdir etmek, istediğiniz olumlu davranışların devam etmesini sağlayacaktır. Örneğin, odasını düzenlemesi için kurallar koyduysanız, düzenlediğinde onu takdir edebilirsiniz.

Çocuğa Sınır ve Kural Koymanın Önemi

Yazının ilk başında da bahsettiğimiz gibi, sınır ve kurallar çocuğun ilerideki yaşamına da etki edecek olan önemli etkenlerdir. Sınırsızlık ve kuralsızlık çocuğun şu anda ve de ilerideki yaşantısına olumsuz etki edecektir. Örneğin, kişi kendini denetlemede güçlük çekebilir ve öz denetim becerisi zayıf kalacaktır. Yapması gereken bir işi sürekli anlık doyum için erteleme eğilimi görülebilir. Yani ilerideki yaşantısında sınır koyulmamış çocuk yetişkinlikte de kendi kendine yüksek bir ihtimalle sınırlar koyamayacaktır. İyi kararlar verme becerisi gelişmesi için sınırlar mutlak önem taşır. 

Tabii ki, çocukların güvenliği için de bahsettiğimiz kurallar ve sınırlar önemlidir ve olması gerekir. Bunun yanında çocuklar, sosyal kuralları öğrendiklerinde toplumda nasıl davranacaklarını öğrenerek yönetim becerileri ve özgüven kazanacaklardır. Bu davranışlar, diğer insanlarla nasıl iletişimde olacaklarını, toplumsal normları ve sosyal becerileri öğrenmelerine yardımcı olur. Son olarak da çocuğun özgüveni artar diyebiliriz. Kendine güven duyan çocuklar ise, daha bağımsız ve özgüvenli yetişkinler haline gelirler. 😊

Çocuğum Kurallara Uymuyor, Kural Tanımıyor Ne Yapmalıyım?

Bu durumda önceliğimiz çocuğun neden kural tanımadığına bakmak olmalıdır. Bunun nedeni, birden fazladır. Öncelikle, kurallarınızın çocuğunuzun gelişimsel özelliklerine uygun olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Yani ergen bir çocuğa arkadaşlarıyla çıkmasına müsaade etmiyorsanız bu bazen katı bir sınır olabilir. Ama 7 yaşında bir çocuğa tek başına parka çıkmamasını söylüyorsanız bu güvenliği içindir. Bir diğer neden ise ilginizin tam olduğundan emin olun çünkü bazen çocuklar dikkat çekmek amacıyla kural ihlali yapabilirler. Bu dikkatleri üzerine toplamada oldukça sık kullandıkları bir negatif davranışlarla dikkat çekme yöntemdir. Bunun yanında çocuklarımızın da duyguları ve hisleri vardır, bazen stresli, öfkeli olabilirler ve bu durumda yaşayan çocuklar kurala uymama eğilimde olabilir. Ayrıca bazı ilaçların yan etkileri, hırçınlık, öfke nöbetleri ve asilik olarak kendini gösterebilir. Dikkatli ve iyi bir gözlemci olmak, ben koyduysam her koşulda uyulacak yaklaşımı kuralları uygulayamaz hale gelmenize sebep olabilir. Yukarıda bahsettiğim bazı fikirleri uygulayın ve bu durum devam ediyorsa mutlak bir çocuk psikoloğuna ebeveyn olarak danışmak ve uzmanın gerektiğinde çocuğunuzu alarak gözlemlemesi bu süreçte hem size hem de çocuğunuza destek olacaktır. İlişki düzenlenerek için sağlıklı sınırlar oluşturma alışkanlığı sizde gelişecek ve çocuğunuzun da bu sınırları kabul etme motivasyonu artacaktır. Umarım çocuklara sınırlar ve kurallar koyma konusundaki soru işaretlerini kalıcı olarak ortadan kaldırmanıza katkım olmuştur. Öyle ise ne mutlu bana bu akşam rahat uyuyabilirim! 😊

Deniz Doğruöz

Klinik Psikolog / Uzman Psikoterapist

Online ve Yüz yüze Psikolojik Destek 

İstanbul Ataşehir Anadolu Yakası