Çocuklarda Ayrılma ve Bireyleşme Süreci Nedir?
Çocuklarda ayrılma ve bireyleşme süreci, 10- 36 ay arasındaki çocuklarda başlayan (kabaca 1-3 yaş) 5-6 yaşlarına kadar süren bir aralıkta yaşanan anne kucağındaki bağımlı halinden öncelikle anneden ayrı bir benlik geliştirip gelişimini iyi sürdürebilmek için gereken büyüme aşamasıdır. Bu aşamada çocuklar özerkliklerini deneyerek özgüven geliştirirler. Bir düzeyde ergenlik döneminin “pilot çalışmasıdır”. Çocuğunuzun ergenliğine antrenmanlı oluyorsunuz. Bu bakımdan ebeveynler olarak şanslısınız demektir. 😉
2 yaş sendromu olarak da bilinen bu süreç, folik asit sağ olsun birçok çocukta 10 aydan itibaren de başlayabilmektedir. Çocuklarında ayrılma ve bireyleşme süreci başladığında bebek anneliğinin 7/24 yoğun işçilik yorgunluğunu henüz üzerinden atıp bebek anneliğinin tam tadını çıkartıp kendi ihtiyaçlarına odaklandığı bu dönemde bu dönüşüm süreci anneyi şaşkına çevirebilir. Bebeği, annesine bir düzeyde kafa tutarak kendim yaparım, sen karışma edalarıyla, yemem, içmem, giyinmem, uyumam, gelmiycem, git vb. tepkileriyle özerklik ilan eder. ☹ Anne için yahu neyi yanlış yaptım acaba diye kendi kendini hırpalamaya neden olabilir ancak aslında annenin 7/24 harcamış olduğu emeği işe yaradığı, güzel bakım, ilgi, şefkat verdiği için çocuğu bunları yapabilmektedir. 😊
Çocuk bu süreçte yakın bakım veren ebeveynlerinden ayrılma denemeleri yaparak yakın çevredeki diğer kişi iletişime geçip, kendi başına varolmaya çalıştığı bir hayatı deneyimler. Bazen aşırı korumacı veya çocuğun ayrışarak varolmasını engellemeye çalışan ebeveynler çocukta duygusal zorluklar oluşmasına yol açabilmektedir.
Ebeveynler bu dönemde olan bir çocuğa sabırlı, anlayışlı, gerekli tedbirleri (iş güvenliği uzmanı gibi düşünerek ev kazası olmasına engel olarak) 😉 almış vaziyette olup özerkleşmeye çalışan çocuklarına sevgi dolu bir tutumu ihmal etmemelidirler. Hem çocuklarını hem de ebeveyn olarak birbirlerini rahatlatmaları gerekmektedir. Çocuk aslında düşe kalka da olsa ebeveynleri gibi davranmayı, onların yapabildiklerini kendisinin de yapabilmesini istemekte ve büyümeye çalışmaktadır.
Çocuklarda Ayrılma ve Bireyleşme Süreci Ebeveynlerin Rolü
Kritik bir büyüme evresi olan bu evre çocuklarda ayrılma ve bireyleşme sürecinde ebeveynlerin çok önemli rolü bulunmaktadır. Anne baba veya çocukla ilgilenen kişiler bu aşamadaki bir çocuğun özerkleşmesini destekleyerek, engellemeden ve aşırı korumacı olmadan gereken ilişki yönetimi becerilerini kullanabilmelidirler. Bu süreçte ebeveynler için tavsiye edilen yaklaşım aşağıdaki gibidir:
- Destekleyici Yaklaşım İçinde Olmak: Çocuklarının özgüvenlerini desteklemek için kendi kararlarını alıp benlik gelişimini destekleyecek bir noktada durabilmek.
- Gelişimi için Sınırlar Koymak: Sınırlar, çocukların gelişim sürecinde büyümelerini destekleyen bir ortam sağlayarak çocuklarının zihinlerinin karışmasını engelleyerek öğrenme ve psikoloji açıdan büyümelerine yardımcı olur. Tabii bu dönemde ayrılma bireyleşme sürecine uygun bir sınırlar oluşturmak bu sınırları gerektiği durumlarda genişletebilir olmak sınırlara uyulmasını kolaylaştırır.
- Güvenli Bağlanma Tarzını Desteklemek: Çocuk ayrı kalmayı ebeveynlerin sevgisini zihninde soyut olarak da hissedebildiğinde başarabilir. Bir süre sonra bunu yapabildiğinde sizden uzak kalmaya ısrarcı olsa bile sonrasında sizin yanınıza gelip benzin alacak, uyurken size sarılıp, gözünüze güzel bakacaktır. Hem sizden uzaklaşmak isteyip kafa tutar hem de buna dayanabiliyor musunuz diye sizi test eder. Bu da güvenli bağlanmanın testidir.
- Kendi Kendine Yapabilmesine Yardımcı Olmak, Onaylamak ve Teşvik etmek: Çocuklarınızın sizden bağımsız (canına zarar gelmedikçe 😉) yaptığı ve yapabileceği şeyler konusunda yüreklendirmek, yapamadığında ise teşvik etmek ve onun ayrılma ve bireyleşmesini desteklemek onun duygusal, sosyal, fiziksel ve zihinsel gelişiminin sağlıklı yürümesini sağlayacaktır.
- Olumlu Örnek Olmak: Ebeveynlerin bu dönemde çocuklarının özerk olma ve sizin yapabildiğiniz şeyleri kendi başına yapabilmesi için ona örnek olmanız bu dönemin sağlıklı atlatılmasına yardımcı olur. Örneğin, devamlı tablet, telefon ekranına bakıyor olmanız çocuğun benzerini yapmasına neden olabilir.
- Sabır, Sevgiyle Yaklaşım ve Anlayışı Bırakmamak: Aceleci olmak, baskı yapmak, sabırsız, gergin ve cezalandırıcı olursanız çocuğunuz bu dönemdeki sağlıklı gelişimi zarar görebilir. Çocuklar sevgiyle desteklendiğinde (sevgi= karşıdakinin ve kendinin aynı anda iyiliğini istemek), kendilerine olan güvenleri ve ayrılma bireyleşme sürecindeki gelişimlerini olumlu yürütebilirler.
Sağlıklı Ayrılma ve Bireyleşme Süreci için Ebeveynlere İpuçları
Çocukların ve ebeveynlerin, sağlıklı ayrılma ve bireyleşme süreci yaşaması için ebeveynlere ipuçları olarak verilen aşağıdaki 10 maddeye dikkat etmelerini söyleyebilirim:
- Çocuklarınıza öfkeyle ve cezalandırıcı şekilde davranmayın!
- Sadece size bağımlı olması ve sizin dediğinizi yapmasında ısrar etmeyin, kaygılı bağlanmaya sebep olabilirsiniz!
- Çocuğunuzun özerklik geliştirmesinin size de bireysel alan açacağını ve nefes aldıracağını unutmayın!
- Çocuklarınızın kendi kararlarını alabilmesi için didişmek yerine seçenekler oluşturun. O da seçenekler arasından seçim yaparak özerkliği deneyimleyebilir.
- Çocuklarınızın bu döneme uygun ihtiyaçlarını doğru anlamak için 0-6 yaş arasındaki çocukların gelişimine dair detaylı bilgi edinin!
- Kendi başına yapamadığı, başarısız olduğu şeyler konusunda onu teşvik ederek, size bağımlı kalmadan kendi başına yapabileceği ana kadar onu destekleyebilirsiniz!
- Çocuklarınız bireyleşme aşamasında olsa da sınırlara ihtiyacı vardır. Sınırları yaşına ve özgüvenine zarar vermeyecek kadar koyun ve ay ay gelişimine göre güncelleme yapın!
- Genel anlamda destekleyici bir ortam sağlayın!
- Evde sessizlik yerine, aile içi etkileşim, sohbet ve paylaşımların olması ve arttırılmasını sağlayın! Dil becerisinin ve zihinsel gelişimin bu dönemde arttığını ve aile içi iletişim ortamının canlı olmasının buna katkısını atlamayın!
- Ebeveyn olarak, siz de kendinize hobi benzeri rahatlatacak merak alanları bulup, buna da zaman ayırın!
Deniz Doğruöz
Uzman Psikoterapist -Klinik Psikolog
Aile, Ergen, Bireysel Yetişkin Terapisti
Yüz yüze ve Online Uzman Psikolog Desteği