Dikkat Dağınıklığı Nedir?

Dikkat dağınıklığı günümüzdeki dijitalleşme ve benzeri teknolojik gelişmelere de bağlı olarak yaygın görülmektedir. Günlük hayatta hepimizin dikkatinde dağılma gözlenebilmektedir ancak dikkat dağınıklığı tanısı koymak için hayatımızda ne kadar yer kapladığına bakılmalıdır. Burada önemli olan bir kişi ve çevresindekilerin yaşamının ne kadar bozulduğu veya istenildiğinde dikkatimizi yoğunlaştırıp yoğunlaştıramadığımızdır. “Dikkat dağınıklığı nedir?” diye sorulduğunda akla gelen en net açıklama şöyledir: Dikkat dağınıklığı, bir kişinin dikkatini bir hedefe, işe veya göreve odaklamada zayıf olması ve sürekli başka uyaranlarla bölünmesi durumudur diyebiliriz. Bu odaklanma, dikkat süresi, bölünmüş dikkat, hafıza ve kısa süreli hafıza işlem hızı gibi becerileri olumsuz yönde etkileyebilir. 

Başlarken söylediğim gibi, dikkat dağınıklığı kişinin günlük yaşamını etkileyen bir durumdur. Kişi günlük işlerini yaparken daha az verimli olabilir, sorunları çözmekte zorlanır. Bu da bir kişinin stres yaşamasına sebep olabilmektedir. Hayat kalitesi maalesef düşmeye, ilişkilerin bozulmasına ve kişinin özgüveninde azalmaya sebep olabilmektedir. ☹

Dikkat Dağınıklığı Neden Olur?

Dikkat dağınıklığının birden fazla nedeni bulunmaktadır. Yaygın olarak aşağıdaki durumlardan kaynaklanır: 

• Alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı olduğunda,
• Aşırı stres yaşandığında
• Aşırı yorgunluk ve durup dinlenmeden çalışıldığında,
• Depresyon, üzüntü, yoğun öfke ve kaygı yaratan sorunlarımız sırasında,
• Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan kişilerde,
• Fiziksel sağlık sorunları yaşandığında,
• İlaçların yan etkisi olduğunda,
• Nörolojik sorunlarımız bulunduğunda,
• Psikolojik sağlığımıza dikkat edilmediğinde,
• Teknoloji kullanımının denetlenemediği durumlarda,
• Uyku kalitesi bozulduğunda,
• Yetersiz ve dengesiz beslenme olduğunda,

dikkat dağınıklığı yaşanabilmektedir.

Dikkat Dağınıklığının Fiziksel Nedenleri

Dikkat dağınıklığının birçok nedenden kaynaklandığından yukarıda söz etmiştik. Sizlerle dikkat dağınıklığının fiziksel nedenlerini daha ayrıntılı bir şekilde paylaşmak istiyorum. Fiziksel nedenler açısından bakıldığında aşağıdaki temel sebepler paylaşılabilir: 

• Beyin yaralanmaları ve travmalar: Travmalar ve yaralanmalar beyindeki dikkat kontrol mekanizmasını etkileyerek, dikkat dağınıklığına sebebiyet verebilir.
• Diyabet hastalığı türleri: Diyabet, kan şekeri seviyelerindeki düzensizlikler nedeniyle beyindeki dikkat kontrol mekanizmalarını etkileyebilir ve dikkat dağınıklığına neden olabilir. Kan şekeri artış ve düşüşlerinde dikkat bozulur.
• Hormonal değişiklikler ile hormonal düzensizlikler: Özellikle tiroit hormonlarındaki düzensizlikler ve ani değişimler dikkat üzerinde etkiye sahiptir. Tiroit hormonları mutlaka dikkat eksikliklerine etki eden, kontrol edilmesi gereken fiziksel faktörlerdendir.
• Medikal/Tıbbi İlaç kullanımı: Bazı ilaçlar kişide dikkat dağınıklığı ve odaklanma güçlüğüne sebebiyet verebilir. Yan etki olarak ilacın böyle etkisi doktorun uyarıları doğrultusunda veya ilaç prospektüsüne bakılarak tedbir almayı gerektirir.
• Uyuşturucu madde kullanımı: Esrar veya diğer uyuşturucu madde kullanımları olduğunda kullanım sıklığı ve süresine bağlı olarak veya yoksunluğu sırasında dikkat dağınıklığı yaratabilmektedir.
• Yüksek kolesterol değerlerine sahip olunduğunda: Yüksek kolesterol, beyindeki kan akışını etkileyerek dikkat dağınıklığına neden olabilir. 
• Vitamin ve mineral eksiklikleri: Beslenme rutinimiz her zaman olduğu gibi dikkat dağınıklığında da çok önemlidir!

Bu nedenlerin yanı sıra, beyin tümörleri, enfeksiyonlar ve diğer nörolojik bozukluklar da dikkat dağınıklığına neden olabilir. Böyle etkiler gördüğünüzde öncelikle bir tıp uzmanı doktora başvurmanız size tedbir almakta yardımcı olacaktır.

Dikkat dağınıklığının çevresel nedenleri

Fiziksel nedenlerin yanında tabii ki dikkat dağınıklığını etkileyen faktörlerde çevresel nedenlerde vardır. Bunlar genel olarak şu şekilde görülür;

• Çalışma ortamının düzensiz oluşu: Çalışılan ortamın düzensizliği, uyarıcı fazlalığı kişinin dikkat dağınıklığı yaşamasına sebebiyet verebilir. Sadeleşmek, odamızı, masaüstümüzü temiz, düzenli ve havadar tutmak dikkat dağınıklığını azaltabilir.
• Gürültünün azaltılamaması: Çevredeki yüksek gürültü beyindeki dikkat bölümlerini olumsuz etkileyip dikkat dağınıklığına sebebiyet verebilir. Gürültünün azaltılması dikkat dağınıklığını azaltabilir. Hoş bir sözsüz motivasyon arttırıcı müzik, gürültüyü azaltacak tedbirler almak veya gürültüsüz ortamlarda çalışmak, okumak veya dinlenmek.
• Psikolojik ve fiziksel stres yaratacak sosyal ortam: Çevremizde eleştirel, gerginlik yaratan, meşhur anlatımıyla “toksik” sosyal bir çevrenin varlığı kişinin odaklanmasına büyük ölçüde olumsuz etkide bulunarak dikkat dağınıklığına sebep olabilir. 
• Dijital teknolojiye olan yüksek aşk: Dijital teknolojilerin gelişimiyle birlikte sosyal medya hesapları, kişinin odaklanması gereken konulara uyaran fazlalığı ve dikkat çeldirici pazarlama yöntemleri ile dikkatini vermesini zorlaştırabiliyor. Bir insan beyni sürekli olarak çok sayıda uyaranla başa çıkmaya çalışırken zamanla beyindeki dikkat kontrol mekanizmalarını zayıflatabilir. 

Dikkat dağınıklığının kişisel nedenleri

Bazı kişisel faktörler de dikkat dağınıklığı sebepleri arasındadır. Aşağıda bu kişisel faktörler sıralanmıştır: 

• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB): DEHB, dikkat dağınıklığına neden olabilen bir zihinsel sağlık sorunudur. DEHB farklı boyutlarıyla nörolog, psikiyatrist veya bir klinik psikolog tarafından değerlendirilmesi gerekir. 
• Genetik faktörler 
• Motivasyon eksikliği: Bir kişi o anda yapmakta olduğu görevden veya içinde bulunduğu durumdan memnun olmadığında dikkat dağınıklığı oluşabilir.
• Zihinsel veya psikolojik sağlık: Dikkat dağınıklığı, depresyon, anksiyete ve diğer zihinsel sağlık sorunları ile ilişkili olabilir. Bu durum, beyindeki kimyasal dengesizliklerden ve beynin huzursuzluk sırasında odaklanma zorluğu çekmesinden kaynaklanabilir. 

Görüldüğü üzere dikkat eksikliği birçok nedenden kaynaklanabilir. Nedenlerini danışanlarla seans içerisinde danışanların hayat hikayelerini detaylı dinlemek ve özel testlerle tespit edip ilerlemek ve doğru tedavi yöntemleri uygulamak dikkat dağınıklığı yaşayan kişilerin hayat kalitelerini arttırmak için önemlidir.

Dikkat Dağınıklığı Belirtileri Nelerdir?

Dikkat dağınıklığı belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ancak semptomlar arasında yazacağım belirtiler en sık görülenlerdir: 

• Dikkat dağınıklığı olan kişi, dikkatini bir göreve vermekte ya da herhangi bir konuşmayı pür dikkat dinlemekte epey zorlanırlar. 
• Kişi kolaylıkla yaptığı işten eylemden sıkılabilirler ve işlerini yarım bırakma oldukça görülür.
• Plana uymak, unutkanlık ve organizasyon becerisi zayıflığı gözlenir. Eğer dikkat dağınıklığı olan bir yakınınız varsa buluşmanızı iptal etmiş veya unutmuş olabilir. ☹ Çünkü unutkanlık da dikkat dağınıklığı belirtileri arasındadır.
• Kararsızlık dikkat dağınıklığı yaşayan kişiler arasında görülebilir. Bir şeye karar vermek oldukça zordur. Ne yiyeceğine karar vermek bile oldukça zaman alıcıdır!
• Dikkat gerektiren aktivitelere karşı ilgisizlik görülür. Okuma, yazma veya matematik gibi zihinsel aktivitelerin yapılmasında güçlük çekilebilir. Bir kişinin aklında binlerce uyaran varsa zihinsel odaklanma gereken konularda dikkat dağınıklığı maalesef olur.

Genel olarak her insanda bu belirtiler zaman zaman yaşanır, özellikle stresli bir durumdaysanız bu belirtilerin sizde de görülmesi muhtemeldir. Fakat, dikkat dağınıklığına sahip birey zaman döngüsüne bakıldığında çok daha kalıcı ve belirgin şekilde bu semptomlara sahiptir. Ayrıca, dikkat dağınıklığı okul, eğitim, iş ve ilişkilerde bozulmalara yol açabilmektedir. 

Dikkat Dağınıklığı ve Dikkat Eksikliği Farkları Nelerdir?

Dikkat dağınıklığı ve dikkat eksikliği günlük yaşamda birbirine çok benzeyen, birbiri yerine kullanılan ve karıştırılan kavramlardır. Dikkat eksikliği genelde, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile birlikte değerlendirilir. Küçük yaşlardan itibaren bir kişinin yaşamında gelişen, ilaç ve/veya planlı bir tedavi ve terapi gerektiren bir bozukluk veya sorundur.  

Dikkat dağınıklığı ise, birçok faktörden kaynaklanabilen, genellikle her yaştaki bireylerde görülebilen bir sorundur. Dikkat dağınıklığı, kişinin zihninin dağınık olması, işleri tamamlamada zorluk, organizasyon becerilerinde zayıflık, kolaylıkla sıkılma gibi belirtilerle kendini gösteren kişinin hayat kalitesini düşüren bir durumdur. 

Dikkat Dağınıklığı Tedavisi Nasıl Yapılır?

Dikkat dağınıklığı tedavisi, bireyin belirtilerinin şiddeti, yaşam tarzı ve kişisel tercihlerine göre değişebilir. Dikkat dağınıklığı tedavisi için İstanbul Ataşehir’deki kliniğimizde uzman psikolog olarak uzun yıllardır çalışmalarımdaki deneyimlerime dayanarak birden fazla yaklaşımı içeren bir süreç olduğunu söyleyebilirim. Yaşam tarzı değişiklikleri, dikkat dağınıklığı için psikoeğitim çalışmaları, ergen, bireysel yetişkin ve aile terapisi çalışmaları, bilişsel davranışçı terapi yöntemi, EMDR terapisi, dikkat dağınıklığı tedavisinde genelde kullandığımız yöntemlerden bir kaçıdır. 

Dikkat dağınıklığı ilaç kullanımı gerektiğinde ise mutlaka bir psikiyatri uzmanına yönlendirme yapılır. İlaç ve psikoterapi çalışması eş zamanlı olarak sorun çözülene kadar yapılır. Hem çocuklar hem de yetişkinlere yönelik dikkat dağınıklığı, teşhis ve tedavisi için özel testlerle ölçüm yaparak dikkat eksikliği veya dikkat dağınıklığı ayrımı yapılarak kişinin bu sorunu aşması için çalışma gerçekleştirilir. 

Bu çalışmalarda dikkat dağınıklığı tedavisi için özellikle verimlilik yöntemleri, kişiye uygun odaklanma teknikleri psikoeğitim ile kişiye öğretilip alışkanlık kazanması sağlanır. Ayrıca egzersiz ve beslenme konusunda da önerilerde bulunulur. Aile üyelerinin veya kişinin yakınlarının da gerektiği durumlarda dikkat dağınıklığı yaşayan bir kişiye nasıl yaklaşabilecekleri konusunda bilgilendirilmeleri sağlanır.

Eğer sizde çevrenizde veya kendinizde hayat kalitenizi oldukça olumsuz etkileyen dikkat dağınıklığına sahip olduğunuzu düşünüyorsanız, bu yazıyı okuduktan sonra dikkatiniz dağılmadan 😉 size hem yakınlık hem de koşullar açısından uygun bir uzmandan destek almanızı öneririm! Hayat kaliteniz ve çevrenizdekilerin hayat kalitesi için güzel bir adım atmış olacaksınız. 😊

Deniz Doğruöz

Klinik Psikolog / Uzman Psikoterapist

Dikkat Dağınıklığı için Online ve Yüz yüze Psikolojik Destek 

İstanbul Ataşehir Anadolu Yakası