Konversiyon Bozukluğu tarihçesi

Konversiyon bozukluğu tarihçesi uzun zamanlara dayanır. İlk kez 19. yüzyılın sonlarında Fransız nörolog Jean-Martin Charcot tarafından tanımlanan bir durum olarak ortaya çıktı. Charcot, “histeri” olarak adlandırdığı bir dizi semptomu olan kadın hastalarını inceledi. Bu semptomlar, felç, körleşme, sağırlık gibi fiziksel işlev kayıplarını içeriyordu. Freud’un bilinçdışı işlemleri incelemesinin temelinde konversiyon bozukluğu yatar. 

Konversiyon bozukluğu genellikle hastanın semptomlarına bakıldığında nörolojik bir sorun ile karıştırabilir. Bu dönemde açıklanamayan nörolojik sorunun kaynağı belli olmuyordu. Freud kariyeri boyunca bu durumu hem histeri hem de dönüşüm bozukluğu olarak adlandırdı. 

Freud’un görüşüne göre konversiyon bozukluğunun temelinde bir “ikincil kazanç” yatıyordu. Yani konversiyon bozukluğuna sahip kişiler birilerini içten içe bilinçdışında birilerini manipüle etmek amacıyla bu bozukluğu geliştirmiş olduklarını savunuyordu. Acı verici deneyimlere maruz kalan kişi duygularını bastırırken bu duyguları dönüştürüyor ve bu bir fiziksel semptoma yol açıyordu. 

Konversiyon(dönüşüm) bozukluğunun tarihçesi oldukça karmaşıktır. Genellikle bilimsel temele dayanmayan teoriler ile birden çok neden öne sürülmüştür. Yakın zamanlarda konversiyon bozukluğu somatoform bozukluklar spektrumuna dahil edildi. Bu spektrum, fiziksel semptomların psikolojik faktörlerle etkileşimini içeren bir dizi durumu kapsar.  Günümüzde hala beyin görüntüleme tekniği kullanarak, konversiyon bozukluğunun sebepleri açıklanmak istenilmektedir. İlerleme kaydedilse de tamamının açıklanması maalesef mümkün değildir.

Konversiyon Bozukluğu nedir?

Konversiyon bozukluğu yaşayan bireyler, doktor doktor dolaşıp bedenlerinde ne olduğunu ve rahatsızlığı olduğunu saptayamazlar. Konversiyon bozukluğu vücut fonksiyonlarında belirli bir sorun olmadığı halde fiziksel tepkiler ile kendini belli eder. Bu belirtiler genellikle nörolojik bir sorun olarak karşımıza çıkabilir fakat aslında durum öyle değildir. Konversiyon bozukluğu belirtisinin organik bir temeli yoktur. Ve genellikle nörolojik rahatsızlıklar ile karıştırılıp, nöroloji doktorlarına uğranılır.

Konversiyon bozukluğu yaşayan kişi, içerisinde bulunduğu acı deneyimleri bastırmak amacıyla savunmaz mekanizmasını da bilinç dışı olarak kullanarak bu bozukluğu geliştirebilir. Bu bozukluğa sahip bireyler, yürüyemeyebilirler, felç olabilirler, kör olabilirler. Bu durum karşımıza çıkan en sık belirtilerdir. 

Kişilerde nörolojik bir sorun olmamasına rağmen, fiziksel olarak kendilerinde değişimler vardır. Gerçekten zor ve acı verici bir deneyimdir diyebilirim. Size konversiyon bozukluğu hakkında, daha açıklayıcı olması adına bir örnek anlatmak isterim. 30 yaşlarında, evli bir kadın, sürekli bayılma durumu yaşar. Bu durum git gide sıklaşır. Bayılmalarını araştırılması üzerine eşi nöroloji doktoru arayışına girer. Doktor, kadının bayılmalarının altında yatan nörolojik bir sorunun olmadığı kanısını varmıştır. Fakat bu bayılmalar sıklıkla devam ediyordur. Bir hastane orası bir hastane diğeri sürekli araştırırlar. Fakat bir sorun olmadığı nettir. En son gittikleri nöroloji doktoru, kadının psikiyatr uzmanına yönlendirir. Burada bayılan kadın ve eşi psikiyatra neden yönlendirildiklerini anlamakta zorluk çekerler. 

Bayılmanın ne gibi bir psikolojik sebebi olabilir ki? Diye düşünürler. Aslında tam da yönlendirilmesi gereken kişi psikiyatrdır. Kadın seanslara başlar, isteksizdir. Kendisinde bir sağlık sorunu olduğu konusunda emindir. Psikoterapilere isteksizdir, genellikle istemeden, eşinin zoruyla gidiyordur. Psikoterapi seansları devam ederken bayılmalar daha da artar. Seanslar devam ettikçe, kadın psikoterapistine güvenmiş kendini açıyordur. Seansların sonu gelmiştir. Bayılmalar hafiflemiştir ve nedeni aslında belirlenmiştir. Kadının eşi çok uzun süreler çalışan bir adamdır. Eşi başarılı bir iş insanıdır ve durumları oldukça iyidir. Kadın tüm zamanını yalnız başına, eşini beklerken geçiriyordur. Eşinden ilgi alamıyordur. Kendi kendine zaman geçiren kadın eşi geldiğinde mutlu oluyor, gitmeye yaklaştığı iş toplantıları gelmeden bayılma durumu yaşıyordur. Bu sayede eşi kadın ile ilgileniyor, yanından ayrılmıyor, kendisi için endişeleniyordur. Kadın almak istediği ilgiyi dolaylı yoldan bu şekilde almayı öğrenmiştir. 

Freud’unda ilk kısımda bahsettiğimiz “ikincil kazanç” dediği kavram tam burada devreye giriyor. Kadın bilinçdışında bastırdığı istekler ve duyguları bir savunma mekanizması geliştirip dışa vuruyor. İkincil kazancı ise, eşinin eksikliğini hissettiği ilgisini eninde sonunda almış oluyor. Seanslar devam ettikçe kadın bu durumu fark eder ve kendisi için bir şeyler yapmaya uğraşlar bulmaya yola koyulur. 

Konversiyon bozukluğunun nedeni tam olarak bilinmese de Freud’un bizlere kattığı bilinçdışı işlemler bu bozuklukta oldukça ön plana çıkmaktadır. Umarım bu örnek ile konversiyon(dönüşüm) bozukluğu zihninizde biraz daha net canlanabilmiştir.

Konversiyon Bozukluğu Belirtileri

Konversiyon bozukluğu semptomları çok büyük bir yelpazededir. Kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterebilir. Tanı için danışanın hikayesi ve belirtileri oldukça önemlidir. Bu belirtiler aniden ortaya çıkar ve kişilerin günlük yaşantısının kalitesini büyük ölçüde bozar. Sık karşılaştığımız belirtileri şu şekilde sıralayabilirim:

• Aniden Oluşan Nöbetler: Kişiler aniden nöbet geçirebilir. Titreme, olduğu yere düşme, hissizlik, uyuşma gözlemlenebilir.
• Duyu Kaybı: Aynı şekilde duyu yetileri kaybolabilir. “Psikolojik Sağırlık” diye adlandırılan durum yaşanması muhtemeldir.
• Görsel Kayıp: Kişiler körlük yaşayabilir, gözleri görmüyordur. Görme kaybı yaşanabilir.
• Hastalık: Kişiler vücutlarının belirli yerlerinde şiddetli bir ağrı hissedebilir. Karın ağrısı, baş ağrısı, mide bulantısı, baş dönmesi gibi belirtiler ile ilişkilendirilir.
• Kas Güçsüzlüğü ve Felç: Kişilerin bedenlerindeki bazı uzuvlarda güçsüzlük felç olabilir. Kişilerden bazıları elini hareket ettiremez, bacağını hareket ettiremeyebilir.
• Konuşmada Bozukluk: Kişilerin konuşmalarında bozukluklar meydana gelebilir, yavaş konuşma, kelimeleri toparlayamama, kelime anlamlarını doğru yerlerde kullanamama görülebilir.
• Koordinasyon ve Denge Bozuklukları: Yürümede güçsüzlük ve dengesizlik görülebilir. Olduğu yerde sendeleme, düşme sorunları karşılaştığımız semptomlardandır.

Konversiyon bozukluğu semptomları genel olarak bu şekildedir. Oldukça ciddi bir problemdir. Bu belirtileri yaşıyorsanız, ya da yakınızda görüyorsanız; önce bir nörolog sonra da bir psikiyatrist ve de klinik psikoloğa derhal başvurmanız oldukça önemlidir!

Konversiyon Bozukluğu Tedavisi

Konversiyon bozukluğu tedavisinde uygun uzmanı bulmak oldukça önemlidir. Tedavi süreci kişinin semptomlarına ve hikayesine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Burada uzmanın multidisipliner çalışabiliyor olması büyük bir önem arz eder. Konversiyon bozukluğu karmaşık bir bozukluktur. Bu sebepten tedavi sürecinizin devamlılığı da semptomların azaltılmasında büyük ölçüde rol oynar diyebilirim. Konversiyon bozukluğu tedavisinde şu yöntemler ile ilerlenir:

• Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi, psikoanalitik terapi, davranış terapisi gibi ekoller konversiyon bozukluğu tedavisinde kullanılabilir. Bu süreçte danışan bilinçdışında olan duygu ve düşünceleri fark eder bu düşünceler ile nasıl baş ettiğini savunma mekanizmalarının ne süreçlerden geçip oluştuğunu anlar. Terapide hedefimiz bilinçdışı süreçleri keşfedip, yola farkındalık ile çıkmaktır. Bilişsel Davranışçı terapi yöntemleri de düşünce ve davranışları düzenleyerek konversiyon bozukluğu terapisinde faydalı olmaktadır.

• İlaç Tedavisi: Psikoterapi yanında psikiyatrist yönlendirmesi ile ilaç kullanımı da önerilebilir. İkincil kazanç elde eden danışanlar, bazen bilinçdışı olarak ikincil kazancından vazgeçmek istemeyebilir. Bu süreçte seans içerisinde zorlanmalar, seansa direnç görülebilir. Bu sürecin daha rahat ve seans yapısına katkı sağlaması açısından ilaç kullanımı faydalı olur. Psikiyatr gözlemi eşliğinde ilaç kullanımı ve psikoterapi kullanılabilecek tedavi yöntemlerindendir.

• Stres Yönetimi ve Farkındalık: Konversiyon bozukluğu yaşayan kişilerde en önemli iyileştirici faktör, farkındalık ve stres yönetimidir. Konversiyon bozukluğuna sebep olan bilinç dışı zorlanmalar ve bunların farkındalığının seans içerisinde danışana kazandırılması ve hayatına uygulaması hedeflenir. Bu süreçte stres yönetimi stratejileri ve farkındalık egzersizleri ile danışan desteklenir.

Görüldüğü üzere konversiyon bozukluğu tedavi edilebilen bir bozukluktur. Burada önemli olan nokta uzmana başvurma sürenizdir. Semptomlarınızın şiddeti giderek daha ağırlaşabilir. Bu sebepten semptomların başlangıcında bir nörolog, psikiyatristten tıbbi muayene sonra da klinik psikologdan uzman yardımı almanız çok daha sağlıklı olacaktır.

Deniz Doğruöz

Klinik Psikolog / Uzman Psikoterapist

Konversiyon Bozukluğu için Online ve Yüz yüze Psikolojik Destek 

İstanbul Ataşehir Anadolu Yakası