Günümüzde yaptığınız iş için gereken bilgi, donanım ve becerilerinize ek olarak artık işyerinde mobbing ve stresle başa çıkma yöntemlerini de kullanabilmek önem kazanmıştır.  19.yüzyılda psikoterapi çalışmalarında çığır açan S.Freud, ruhsal sağlık için çalışabilmek ve sevebilmenin iki anahtar olduğunu söyler.  Bu anahtarları, mutluğun anahtarları olarak sağlam ve hayatımızda işler halde tutabilmek önemlidir. İşyerinde stres, bu iki boyuta zarar veren yönetmemiz gereken bir durumdur. İşyerinde stres ve stres yaratan mobbing (bezdiri) ile doğru strateji ve tekniklerle başa çıkmak gerekmektedir.

İşyerinde Stres Yaratan Faktörler

• İş tanımı ve rollerdeki belirsizlik işyerinde stres oluşturabilir,
• Rol çatışması ve çakışması, çalışanın üstlendiği iki veya daha fazla rolün aynı zamanda ortaya çıkması, bireyde iç çatışma yaşatabilir.
• İlişkilerde kişilerarası çatışma, işyerinde çalışanlar arasındaki olumsuz ilişkiler, kişiliklerin uyumsuzluğu, ast-üst ve eşit konumdaki iş arkadaşlarımızla çatışma ya da tartışma, en basit işlerde bile stres yaratır.
• Aşırı sorumluluk alma, başkalarının sorumluluğunu üstlenmek, kişilerde gerginlik yaratıp, yoğun stres altında hissetmeye ve ilişki ve işlevlerin bozulmasına yol açabilir.
• İşini kaybetme korkusu, bireyin benlik saygısının azalmasına yol açabilmektedir. Aile ilişkilerine dahi etki edebilecek kadar gerginlik oluşturur.
• İşyerinde karar verme sürecinde çalışanın etkisinin olmaması, kendisini ilgilendiren konularda fikrinin alınmaması ve değer verilmemesi işyerinde stresin oluşumunu etkiler.
• Baskıcı yönetim biçimi, işyerinde stres yaratır. İşyerinde gücün belirli kişilerde olduğu durumlarda ödül ve ceza ile korku ve kaygı yüksek düzeyde tutulur. İnce bir ipe bağlı ilişkiler, işyerinde stres oluşturduğu için hiyerarşide gözde konumda kalmak için psikolojik oyunların oynandığı asıl işlevleri yürütmekten ziyade göz boyama çabalarının yoğun olduğu ilişki iklimi oluşur.
• Çalışma ortamındaki fiziki koşullar, masa, oda veya iş alanı, çalışanlar için belli rahatlık ve güven sağlayıcı unsurlardır. Havalandırma, iklimlendirme, aydınlanma, gürültü gibi unsurların çalışanların sağlığını olumsuz etkilemektedir.
• Aşırı iş yükü veya bireyin yeteneklerinin çok altında iş alması da stres kaynağıdır.
• Zaman yetersizliği de stres sebebidir. Plansız toplantılar, telefonlar, başka birim ve yöneticilere göre acil öncelikler ve iş talepleri, gereksiz bürokrasi ve kağıt onay işlemleri zamanın yetmemesi sebebiyle strese yol açar.

İşyerinde Mobbing ve Stres ile Başa Çıkma Yolları

Günümüz iş yaşamında, ekonomik zorluklar kurumları küçülmeye ve bazı pozisyonların da ortadan kaldırılması için firma yöneticilerini baskı altına almaktadır. Bazen kişisel zaaflardan, kişilik gücünün yetersizliği, bazen de ilişki yönetiminde beceriksizlik nedeniyle mobbing / bezdiri yöntemine başvurmaktadırlar.  Böylece, işyerinde mobbing’e maruz kaldığınızda psikolojik açıdan zorluk yaşarsınız ve hayatınızın pek çok alanı olumsuz etkilenir.

İşyerinde yaşanan stres ve mobbing kaynaklı stres arasında bir temel fark vardır: stres, iş ve organizasyon konusundaki plansızlık, yönetişim sistemindeki öğrenme deneyimlerinin iç işleyişe yansıtılamamasından kaynaklanır. Ancak, işyerinde mobbing kurum içerisinde “kurnaz”ve “zübük işlevli” yöneticiler aracılığıyla yapılan psikolojik bir oyundur. Kurumlar, kendini becerikli gösteren deneyimli yöneticilerin aslında hedeflerine ulaşmak için kullandıkları “mobbing” (bezdiri) yöntemine izin verdiğinde kendi kültürlerine zarar verirler. “Bindiği dalı kesmek” tabiri buna en uygun ifadedir.

İlginç bir şekilde, işyerinde mobbing olgusunun kuruma etkisi konusunda, sayısal ölçümler pek yapılmamaktadır. İnsan kaynakları ve diğer üst düzey yöneticiler günü idare edebilmek için üç maymunu oynayabilirler. Firmanın, yani ağacın içten çürüdüğünün pek farkında olamamaktadırlar. “Mobbing” dava konusu yapıldığında, işe giriş-çıkış hızı arttığında,  deneyimli yöneticiler ve personel rakip firmalara bilgi birikimi (know-how) ile gittiğinde sayısal olarak ölçümlenebilecek şekilde rakamlaştırılabilir. Bununla birlikte, insani özelliklerini kaybetmemiş bir yönetici “mobbing” gibi psikolojik oyun hamlesine girmeden, iletişim becerilerini kullanabilir. Özellikle, “mobbing” kurumun olumlu atmosferini bozduğu gibi uygulayanın da, uygulananın da psikolojik sağlığına zarar verir.  İşin ilginç yanı, işyerinde mobbing uygulayanın da bir gün başına aynı şey gelir.

İşyerinde Mobbing ile Karşılaştığımızda, Neler Yapabiliriz?

Çok heyecanla başladığımız işyerinde mobbing ile karşılaştığımızda, neler yapabiliriz?

• İlk olarak, “mobbing”e maruz kaldığınızı farketmek ve tanımlamak önemli. Yönetici veya iş arkadaşlarınızın size karşı haksız olan davranışlarına kendinizi suçlayarak ve eziyet ederek katkıda bulunmayın, size haketmediğiniz şekilde davranıldığını kabul edin,
• İş kanunu ve çalıştığınız işyerinin personel yönetmeliğini iyice inceleyin,
• Kafa karışıklığı yaşadığınızda iş hukuku davalarına bakan bir avukata danışın,
• Haklarınızı öğrenip, sorumluluklarınızı yerine getirdiğinizi tarafsız bir kişi gibi bakarak değerlendiriyorsanız, işyerinde bu problemin üzerine gidin,
• Öncelikle, yöneticinizden bir konuşma talep edin ve sadece ikinizin olduğu bu toplantıda/ konuşmada, rahatsızlıklarınızı duygusal açıdan kendinizi kontrol ederek ifade edin, kızdığınız bir şey duyduğunuzda kontrolü kaybederek iş kanununa uymayan bir davranış sergilemeyin,
• Yöneticinizle olan konuşmaya not alarak gidin ve madde madde rahatsız olduğunuz ve değişmesini beklediğiniz konuları ona aktarın,
• Yönetici, kayıtsız kalıyor ve bu durum size daha farklı mobbing yöntemleri ile sorun yaşatmaya devam ediyorsa, hiyerarşik silsile ile bir üst yöneticiye ulaşın,
• Problem orada da dikkate alınmamışsa ve çalıştığınız kurum, kurumsallık iddiasında ise iç hizmetin kalitesini arttırma hedefi olan birimler olan İK, Kalite vb. departmanlara sorunu iletin,
• Halen çözülmüyorsa, işlevinizi ve profesyonelliği bir tarafa bırakmadan kendi hakkınızı korumak için stratejik boyutu atlamadan savaşçıya dönüşmeniz gerekecek,
• Bir insanın büyümesi yetişmesi kolay değil, başkalarının dişleri arasında ezilmeyin! Kimseye saygısızlık etmeyin ama kimseye kendinizi de ezdirmeyin! En büyük düşmanınız, “Aman boşver, iş bulamazsın, piyasa kötü, otur oturduğun yerde!” diyen yakın dostlarınız olacaktır.  Sonra siz hakkınızı aramamış olduğunuz için depresyona girdiğinizde onlara bir türlü ulaşamayacaksınız çünkü sizden yavaş yavaş kaçacaklar. Depresyon bulaşıcıdır, arkadaşlarınız korunmak isteyeceklerdir.  Size uzaktan,”İyi insan ama yapamadı.” diyerek uzaktan üzüleceklerdir.
• Bu iş olmadığında, neler yapabilirsiniz onu hayal edebilir, yeni iş alanları konularında araştırmalar yapabilirsiniz! Sosyal medya ağlarındaki profillerinizi güçlendirebilir, benzer durumdaki kişilerin neler yaptıklarını bloglarda yazdıkları deneyimlerinden öğrenebilirsiniz.
• Bu sebeple, özgüvenin düşmesine izin vermeyerek, hak-hukuk ve sorumluluklarınızı ihmal etmeden savaşmaya hazır olun!
• 2000 yılından itibaren farklı sektör, deneyim alanı, pozisyon ve kültürlerden danışanlarla yaptığım danışmanlık, ve eğitim çalışmaları gerçekleştirdim. Savaşma niyeti olup ‘mobbing’in ağır etkilerini üzerlerinden atmak isteyenler veya işyeri/kurum içerisinde mobbingin ortadan kaldırılması ve çalışanların stresini azaltıp iş verimini arttırmak isteyen yöneticilerle yaptığım çalışmalarda iki-taraflı iyi niyetin ve saygınlığa gösterilen özenin çok önemli panzehir olduğunu gözlemledim.Lütfen, depresyondan kurtulun ve “Bir şey değişmez!”demeyin! Savaşın!

  Uzman Klinik Psikolog Deniz Doğruöz

  Ataşehir  – 9 Ağustos 2017