Çocukların Neden Hayali Arkadaşları Olur?

“Çocuğumun benim göremediğim ve duyamadığım bir hayali arkadaşı var onunla oyunlar oynayıp, sohbet ediyor. Hatta onun ismi bile var!” diyorsanız size bu tuhaf durumu açıklamak ve bu konu hakkında görüşlerimi belirtmek isterim. Öncelikle hayali arkadaş yaratma çocuklarda oldukça sık görülen bir durum olduğunu söyleyebilirim. Bu yazıda, size nedenleri ve ebeveynler veya çocuklara bakım veren kişilerin bu konuda dikkate alması gereken boyutlarını ele alacağız.

Hayal Arkadaşlığı Olmasının Nedenleri Nelerdir?

Bir çocuğun hayal arkadaşı olmasının nedenleri genel olarak aşağıdaki sebepler olduğu gözlenmektedir:  

1. Hayal dünyasının gelişmişliği kaynaklı sebepler: Çocuğunuzun yaratıcılığı sonucunda ortaya çıkmış bir hayali arkadaştır. Çocuklukta hayal gücümüz erişkinliğe göre çok daha yüksektir ve çocuklar kendine hayal gücüyle arkadaşlar yaratır. Bu çocukların hayal gücünde bambaşka bir boyut yaratır.

2. Yalnızlık durumu ve arkadaşı olmama sebebiyle: Çocuğunuz akran eksikliği çektiğinden hayal gücünü de kullanarak kendine oyunlar oynayabileceği ve akran eksikliğini giderebileceği hayali bir arkadaş yaratmış olabilir.

3. Duygularını ifade etme ve duyguları deneyimleme ihtiyacı: Çocuklar hayali arkadaşlarına kendilerini en açık şekilde ifade ederler. Duygusal ifade eksikliği yaşayan çocuklar bu hayali arkadaşı ile tüm duygularını paylaşıp, kendilerini daha iyi hissedebilirler. Çocuğunuzun hayali arkadaşı ile hararetli bir şekilde tartıştığını görürseniz şaşırabilirsiniz. 😊 Bu onun duygularının bir kısmını hayali arkadaşı ile deneyimlemesine yararlı olur.

4.Kendini ifade etme ihtiyacı ve hayali arkadaşın sağladığı özgürlük imkânı: Çocuğun hayali arkadaşı çocuğa her zaman destekleyicidir. Yargılayıcı olmaz. Çocuk ona kendini yargılanma korkusu olmadan tüm fikirlerini paylaşıp onay alır.

5. Güvende olma ve güvende hissetmeye duyulan ihtiyaç: Çocukların güvende hissetme duygusu gelişim süresi boyunca çok önemlidir. Hayali arkadaşı ise bu konuda destekleyici bir rol oynar. Çocuk hayali arkadaşı ile korkularını, endişelerini paylaşır. Hayali arkadaşı ise ona bazen çözümler sunar ve güven hissini aşılar.

6. Sadece Oyun arkadaşı olarak oyuna biri gerektiğinde: Bu tür hayali arkadaş ise sadece oyun için yaratılmıştır. Çocukların oyunla kendilerini ifade etmesinin her zaman gelişimsel açıdan çok önemli bir etken olduğunu biliyoruz. Bu hayali arkadaş ise çocuğun kendini en özgür hissettiği oyun oynama anında, çocukla yeni yeni maceralara atılıp, çocuğun oyundan daha fazla keyif almasını sağlar.

Hayali Arkadaşlar Çocukların Sosyal ve Duygusal Gelişimine Nasıl Katkıda Bulunur?

Hayali arkadaşın çocukların gelişim süresince sosyal ve duygusal gelişim becerilerine ileriki yaşamlarına önemli ölçüde olumlu katkıları vardır. 

• Empati gelişiminin desteklemesi; empati becerilerinin önemini en çok erişkin çağımıza geldiğimizde hissediyoruz. Hayali arkadaş ise çocuğunuz bu beceriyi kazanmasında duygusal olarak önemli bir ölçüde rol oynuyor. Çocuk hayali arkadaşı ile etkileşimde bulunduğu sırada iletişim becerilerini geliştirme fırsatı bulur hem de yargısı olmayan biri ile 😊 Bu çocuk için, empatik yaklaşım becerilerinin gelişiminde büyük ölçüde katkı sağlar. Empati, kendi duyguları ve diğerlerinin duygularını ve duygusal etkileşimi algılayıp yönetebilme becerisidir. Duygusal zekâ olarak da düşünülebilir. 

• Yaratıcılık becerilerinin gelişmesi: Çocuk zihninde hayali arkadaşı için bir imge oluşturur. Hayali arkadaşının bir karakteri, ses tonu, saç rengi, stili, cinsiyeti vardır. Hatta ismi vardır. Ona o isimle hitap eder. Bunların hepsi çocuk için hayal gücünün gelişimine fayda sağlar. Yaratıcılık becerilerini geliştirir.

• Çözüm yolu bulma becerisi: Çocuklar hayali arkadaşı ile maceradan maceraya atlarken bazen sorunlarla da karşı karşıya gelirler. Çocukların etkileşimde bulunduğu hayali arkadaşlarıyla problem çözme yetenekleri gelişir ve ilerideki hayatında büyük önem taşır.

• Özgüven gelişimi: Çocuklar hayali arkadaşları ile her düşündüğünü açık olarak paylaşır. Bu ise onların özgüven kazanmasında büyük ölçüde rol oynar. Çocuk hayali arkadaşı ile kabul gören bir ilişki geliştirmiş, fikirlerini ve düşüncelerini rahat rahat belli ediyordur. Sosyal yaşantısı açısından akranları ile gelişimi için büyük payı vardır.

Çocukların Hayali Arkadaşları: Ebeveynlerin Endişelenmesi Gereken Bir Durum mu?

Genellikle hayali arkadaş çocuğunuzun yaratıcılığının ve hayal dünyasının sonucunda ortaya çıkmış endişe edilmesi gerekmeyen normal gelişim sürecini destekleyen bir durum olarak karşımıza çıkar. Ancak ebeveyn olarak bu durumun olumlu ve olumsuz etkilerini gözlemlemeniz önemlidir.  

Olumsuz gözlemleriniz ve buna bağlı kaygınızı arttıracak durumlar seziyorsanız aşağıda belirteceğim noktalara bakıp gerekirse uzman psikoterapistlerden ebeveyn olarak destek alabilirsiniz. Örneğin, çocuğunuz, sosyal çevresinden uzaklaşıyorsa, tanıdık olan arkadaşlarından kopmuş, sadece hayali arkadaşı ile zaman geçirmek istiyor ya da yeni akranlarla tanışmayı reddedip, zorlanabilir. Bu durum hayali arkadaşla meşgul olmanın psikolojik zorlanma ile yaşandığını bize anlatır. 

Bir çocuk, gerçek dünyada yakınında olan sizi yani ailesini ve arkadaşlarını reddetme evresine geldiyse bir uzman yardımı almanızı mutlaka öneririm. Ön ergenlik ve çocukluk çağlarında bu duruma sık rastlanmaktadır. 

Bu aile olarak çocuğunuzun duygusal olarak ihtiyaçlarını karşılayamama sorunlarına sebebiyet verebilir. Ebeveyn olarak sizin bu süreci takip edip hayali arkadaşın çocuğunuzun hayatına ne gibi bir etkide bulunduğunu gözlemlemeniz gerekir. 

Genellikle hayali arkadaşlar endişelenilecek bir durum olarak karşımıza çıkmaz ama biraz önce konuştuğumuz gibi duygusal ve davranışsal durumları ebeveyn tarafından kontrol edilmesi gerekir. Ara ara bir uzman görüşü almak bu sürece yardımcı ve destekleyici olabilir.

Çocukların Hayali Arkadaşlarına Yaklaşım: Ebeveynlerin Destekleyici Rolü

Hayali arkadaşın çocuğunuz için genellikle sağlıklı bir gelişim evresinde hem sosyal hem duygusal becerilerinin gelişimine katkıda bulunduğundan söz etmiştik. Ebeveyn olarak hayali arkadaşa destekleyici rol oynamak çocuğunuzun bu becerileri geliştirmesi için büyük ölçüde rol oynar. Öncelikle çocuğunuzun hayali arkadaşını kabul etmekle başlayabilirsiniz. 

Çocuğunuz hayali arkadaşı ile konuşurken onu görmezden gelmek yerine siz de saygı gösterin ismiyle hitap edin. Görmezden gelmek çocuğunuzun kendini ifade etme arzusunu bastırabilir. Hayali arkadaşın da genellikle bir stili, karakteri olduğunu söylemiştik. Çocuğunuzun bu hayali arkadaşı ile bilgiler edinmeye çalışın ilgi gösterin. İsmini sorun, saç rengini, göz rengini, hobilerini sorun. Çocuğunuza hayali arkadaşının kabulünü ve ilgisini hissettirin. Oyunlarına katılın, çocuğunuz hayali arkadaşı ile rol yapma oyunları oynayabilir, evcilik, doktorculuk, tamircilik vs. gibi oyunlarda sizde rol alın çocuğunuz ile keyif aldığı anları paylaşın. 

Gerçeklikle ebeveyn olarak sizin de çocuğunuzun da bağlantı kurmasını ihmal etmeyin! Çocuğunuzun diğer akranları ile oyun oynamasını etkileşim kurmasını destekleyin. Örneğin hayali arkadaşı ile oyun oynama sınırı belirleyip diğer vaktini diğer arkadaşları ile geçirmesine teşvik edebilirsiniz. Özetlemek gerekirse bu dönemde her zaman çocuğunuza destekleyici ve kabul edici anlayışlı bir rolde olun. Daha önce de bahsettiğimiz gibi gerçeklik ile bir kopukluk oluşmaya başladığını düşünüyorsanız bir uzman desteği almak sağlıklı olacaktır.

Hayali Arkadaşlar Bir Sorun mu?

Hayali arkadaşlar çocukluk döneminde çocukların hayal gücü eseri olarak karşımıza çıkar. Yazının daha önceki kısımlarında bahsettiğimiz gibi çocukların gelişim süresince doğal olarak karşılanan bir durum olarak değerlendiririz. Çocuğun sosyal ve duygusal gelişimine önemli ölçüde katkı sağlar. Özgüveninin alt yapı taşlarını oluşturup sosyal yaşantısında iletişim becerilerini, empati yeteneklerini geliştirir. Aynı zamanda akranları ile etkileşimde olma halinde kendini daha doğru ifade etme becerileri ve problem çözme stratejileri geliştirmesini sağlar. Ancak sizin bu süreçte rolünüz çok önemlidir çocuğa kısıtlayıcı bir davranış sergilenmemesi gerekir. 

Çocuğunuz sosyal çevresinden uzaklaşma, gerçek yaşamdan gerçeklik algısı dediğimiz etrafta olup bitenden kopmuşsa hayali arkadaşa sınır koymak psikolojik açıdan önemlidir. Gerçeklik ve hayali arkadaşı konusunda sınır koyularak gerçeklik algısından kopma engellenir. Sınır koyarken empatik ve destekleyici bir tavırla konmalıdır. Çocukların sosyal ve ailesel yaşantısı olumsuz yönde etkilenmeye başlamış ve çocuk içine kapanmış gerçekliği reddediyor ve bu durumdan kaçınıyorsa o zaman hayali arkadaş sorun olarak görmeye başlanabilir. Ebeveynlerin çocuğun bu sürecini izlemesi ve böyle olup olmadığını anlaması gerekir. 

Çocuğunuzun sosyal ve duygusal gelişiminde olumsuz belirtiler görmeye başlamış iseniz, hayali arkadaşı ile artık keyif almıyor ve daha çok agresif davranışlara yöneliyorsa bir uzman yardımına başvurmanız süreci daha kolay bir hale getirecektir.

Özetleyecek olursak hayali arkadaş temelde bir sorun değildir, ta ki gerçeklikten kopma görülmediği sürece. Umarım aklınızdaki bu konuyla ilgili soru işaretlerini çoğunlukla giderebilmişimdir.

Deniz Doğruöz

Aile- Çocuk-Ergen Psikoterapisti

Klinik Psikolog

İstanbul Ataşehir