Atipik Psikoz Nedir?

Bugün sizlere oldukça karmaşık olabilen bir psikoz türünden bahsedeceğim. Geleneksel psikotik bozukluklarından farklı bir seyir gösteren psikiyatrik bir durum olan atipik psikoz; kişinin gerçeklik algısında bozulma, düşünce ve duygusal süreçlerde değişiklikler, davranışlarda belirgin sapmalar ve sıklıkla duygu durum bozuklukları gibi belirtilerle karakterize edilen birden fazla hastalığın semptomlarını içerebilen bozukluktur. 

Atipik psikoz tanısı koyulması için tipik psikoz türlerine aşina olmak önemlidir. Atipik psikoz, çoğu zaman şiddetli ruh hali dalgalanmaları, paranoyak düşünceler, halüsinasyonlar, sanrılar ve ilginç davranış kalıpları gibi semptomlarla kendini gösterebilir. Bu durumu yaşayan kişiler, çevreleriyle bağlantılarını kaybedebilir, günlük işlevlerini yerine getirmekte zorlanabilir ve sosyal ilişkilerde sorunlar yaşayabilir. 

Atipik psikozun belirtileri, geleneksel psikozlardan farklılık gösterebilir. Örneğin, atipik psikozda, kişiler genellikle daha iyi sosyal uyum sağlarlar ve gerçeklikten kopukluk dönemleri ile daha stabil dönemler arasında dalgalanmalar yaşayabilirler. Atipik psikoz belirtileri kişiden kişiye oldukça değişebilir bu durumda psikozla çalışan bir psikiyatri uzmanı veya psikozla çalışan bir klinik psikologdan görüş almak oldukça önemlidir. Dilerseniz tam da bu aşamada atipik psikozun belirtileri nasıldır değinelim. 

Atipik Psikoz Belirtileri 

Atipik psikoz belirli bir zihinsel bozukluğa uymayan psikoz türüdür. Ancak atipik psikoz semptomları genellikle diğer psikoz türleriyle benzer semptomları içerir. Bu belirtiler genel olarak şu şekilde görülebilir:

1. Anormal Düşünce Süreci: Kişinin düşünce akışı bozulabilir. Mantıksız ilişkiler, kopukluklar veya tutarsızlık gözlenebilir. Konuşması tutarsız veya anlaşılması zor olabilir. Durağan konuşma, sözcüklerin anlamlarını doğru nesnelerle bağdaştıramama gibi durumlar görülebilir.
2. Azalan İşlevsellik: Atipik psikoz yaşayan kişiler, günlük yaşam işlevlerini yerine getirmede zorluk yaşayabilirler. İş, okul veya ailevi ve yakın sosyal ilişkilerde sorunlar ortaya çıkabilir.
3. Duygudurum Değişiklikleri: Kişi, hızlı ve belirgin ruh hali değişiklikleri yaşayabilir. Örneğin, aşırı coşkulu veya mutlu anlarınızın ardından derin bir üzüntü, öfke veya hüzün hissedebilir.
4. Halüsinasyonlar: Görsel, işitsel veya dokunsal halüsinasyonlar yaşanabilir. Kişi, gerçekte olmayan sesler duyabilir, hayali görüntüler görebilir veya dokunma hissi yaşayabilir. (Pozitif Halüsinasyon) Ya da gerçekte olan nesneleri, sesleri duyamayıp göremeyebilir. (Negatif Halüsinasyon)
5. İlgisiz Davranışlar: Kişinin davranışları sıra dışı ve sosyal normlara uymayan bir hale gelebilir. Örneğin, beklenmedik şekilde giyinme tarzı veya anlamsız ritüeller sergileme gibi davranışlar görülebilir.
6. Paranoid veya Paranoyakça Düşünceler: Kişi, kendisine karşı insanların düşmanca niyetleri olduğu düşünülebilir. Başkalarının kendisini takip ettiğini, konuşmalarını dinlediğini veya zarar vermek istediğini düşünebilir.
7. Sanrılar: Gerçek dışı inançlar veya yanlış fikirler geliştirilebilir. Örneğin, kişi kendisinin özel biri olduğu yönünde düşünceleri vardır. Bir din adamı, devlet adamı, tarihsel bir kahraman olup, büyük bir güce sahip olduğuna inanabilir.

Bu Atipik psikoz belirtilerini her kişi aynı şekilde deneyimlemez! Sıklık, şiddet, semptomlar kişiden kişiye farklar gösterebilir. Bu sebeple, kişiye uygun tedavi yöntemi belirlenmesi için psikotik hasta veya danışanlarla çalışmış bir klinik psikolog veya psikiyatri uzmandan destek alınması önemlidir!

Atipik Psikoz Neden Olur?

Atipik psikozun oluşumunda etkili olan faktörler karmaşık bir etkileşim içindedir ve her bireyde farklılık gösterebilir. Bu nedenle, atipik psikozun tam olarak neden ortaya çıktığını belirlemek zor olabilir. Ancak, genetik yatkınlık, beyin kimyasındaki değişiklikler, çevresel stres ve faktörlerin bir kombinasyonu hastalığın gelişiminde önemli bir rol oynar diyebilirim. Atipik psikoza neden olabilecek bazı faktörler şu şekildedir:

• Beyin Kimyasındaki Dengesizlikler: Atipik psikozun ortaya çıkmasında beyindeki kimyasal maddelerin (nörotransmiterlerin) dengesizliği önemli bir rol oynayabilir. Özellikle dopamin ve serotonin gibi nörotransmiterlerin düzeyindeki anormallikler, psikotik semptomların tetiklenmesine katkıda bulunabilir.
• Çevresel Etkenler: Travmatik olaylar, kişinin yaşadığı derin bir travma veya şiddet içeren olaylar, atipik psikoz gelişimiyle ilişkilendirilebilir. Özellikle çocukluk döneminde maruz kalınan travmatik olaylar, ileriki yaşlarda atipik psikoz riskini artırabilir.
• Genetik Yatkınlık: Ailede psikotik bozukluklar geçmişi olan kişilerde atipik psikoz riski artabilir. Ancak tek başına bir kişiyi atipik psikoza sahip olma noktasına getirmeyebilir. Genetik yatkınlık, bir kişinin riskini artırabilir, ancak bu hastalığı tetikleyen veya geliştiren spesifik gen veya genler henüz belirlenmemiştir.
• Stres: Yoğun ve uzun süreli stres, beyindeki kimyasal dengenin bozulmasına ve atipik psikoz semptomlarının ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir. Stres, psikotik semptomların şiddetini artırabilir veya tekrarlayıcı atakları tetikleyebilir.

Atipik Psikoz Tanısı Nasıl Koyulur?

Atipik psikoz, tipik psikotik semptomların ve diğer belirtilerin olduğu bir psikiyatrik durumdur. Atipik psikozu teşhis etmek için genellikle kapsamlı bir psikiyatrik değerlendirme yapılır. Bir psikiyatrist veya uzman klinik psikolog semptomları, şiddetini, süresini ve genel işlevsellik üzerindeki etkisini klinik bir gözlem ve testlerle değerlendirir. Kişinin, aile öyküsü, travmatik deneyimleri ve diğer ilgili faktörleri içeren bir değerlendirme yapılır. Psikiyatrik değerlendirmeyle hastanın duygusal durumunu, düşünce içeriğini, algılarını ve genel psikopatolojisi incelenir.

Tedavinin nasıl yapılacağı, bireyin semptomları ve durumu tarafından belirlenir ve genellikle ilaç ve psikoterapinin birlikte yürütüldüğü bir çalışma gerçekleşir.

Atipik psikozda kullanılan tedavi yöntemleri nelerdir?

Destekleyici bir Sosyal Ortam ve İlişkiler: Atipik psikoz tedavisinde danışanın etrafında psikolojik açıdan destekleyici bağların güçlü olması önemlidir. Sosyal ilişkilerle destekleyen besleyici bir ortama kavuşmaları için tedavide teşvik edilirler. İçe kapanmalarını etkileyen bu durum, danışanın yaşam becerilerini ve işlevselliğini artırmayı hedefler.

Tıbbi İlaçlar: Psikoterapi sürecinde direnç gösteren ve tıkanıklık olan danışanlarda psikoterapi yanında ilaç kullanımı da önerilir. Bu yaklaşım, semptomların kontrolünü artırmayı veya yan etkileri azaltmayı hedefleyebilir. Ancak, ilaç kombinasyonları dikkatli bir şekilde yönetilmeli ve psikiyatri uzmanı kontrolünde gerçekleştirilmelidir.

Psikoterapi: Bireysel terapi, atipik psikoz tedavisinde önemli bir rol oynar. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), psikoeğitim, psikodinamik terapiler ve destekleyici terapi gibi terapi yaklaşımları kullanılabilir. Psikoterapi, semptomlarla başa çıkmayı, otomatik düşünce düzenlemesine, stres yönetimini, iletişim becerilerini ve sağlıklı düşünce kalıplarını geliştirmeye yardımcı olabilir.

Yaşam stili: Atipik psikoz tedavisinde sağlıklı yaşam tarzı önemlidir. Düzenli uyku, sağlıklı beslenme, egzersiz yapma, stresten kaçınma ve zararlı madde kullanımından kaçınma gibi önlemler semptomların yönetimine yardımcı olabilir.

İstanbul Ataşehir’de uzun süreler boyunca Uzman Klinik Psikolog olarak gözlemlediğim şey; doğru yöntem ve tedavi yaklaşımlarıyla semptomların azaltılabileceğidir. Kendinizde veya çevrenizde atipik psikoz belirtileri görüyorsanız, bir uzman arayışına girmenizi şiddetle tavsiye ederim!

Deniz Doğruöz

Klinik Psikolog / Uzman Psikoterapist

Dikkat Dağınıklığı için Online ve Yüz yüze Psikolojik Destek 

İstanbul Ataşehir Anadolu Yakası