Asperger Sendromu Nedir?

Asperger sendromu, otizm spektrum bozukluğunun bir türüdür. Asperger sendromu yaşayan bireyler, sosyal ilişkiler alanında iletişimde karşılıklılık, çatışmalı duyguların yönetiminde zorluklar yaşamaları nedeniyle kısıtlı ve tekrarlayıcı ilgi alanları olan bireylerdir. Öfke, kaygı, korku, sevgi veya heyecan gibi zıt uçlu duyguları tam taşıyamadıklarında yoğun panik ve hırçınlık yaşayabilir ve fevri davranabilirler. Kendilerini genelde sosyal açıdan izole ederek, belirli kişilerle (özellikle onları iyi, güvende ve rahat hissettirecek halden anlayacak kişilerle) iletişim kurma eğiliminde olurlar. İlişkiler, belirsizlik ve tehlike yaratmaya açık ortamlar olduğu için sosyal ilişkilerden kendilerini zorunda olmadıkça yalıtan kişilerdir. 

Asperger Sendromu olan bireylerin zekâ seviyesi küçük yaştan beri tehlikelere karşı tetikte olmaya yatkın oldukları için normal veya çoğunlukla normalin üzerindedir. Ancak, duygusal zekâ konusunda sözel olmayan iletişim ve sosyal etkileşim konularında zorluklar yaşayabilirler. Sınırlı ilgi alanları ve rutinlere bağlılıkları nedeniyle yeni konu ve kişiler hayatlarına dahil olamadığında bundan zihinsel ve duygusal açıdan olumsuz etkilenirler. 

Asperger sendromu, erken çocuklukta başlayarak yetişkinlikte de devam eder. Bu yazıyı okuyanlara bir Asperger Sendromu olan bireyin yaşamını konu alan “Temple Grandin” (2010, ABD yapımı) Otizm Spektrum Bozukluğunun bir türü olan Asperger Sendromlu bir çocuğun büyüme ve profesör olma sürecini anlatan bir filmi izlemelerini tavsiye ederim. Asperger konusunu anlamak ve algılamak için hoş bir filmdir. 😊

Asperger Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Asperger sendromu belirtileri erken çocukluk döneminde aşağıda belirtilen şekillerde kendini gösterir:

1. Dil Becerisi ve Kendini İfade Etmekte Zorlanmak: Asperger Sendromuna sahip bir kişi dil becerilerinde kendini ifade etmek ve karşıdakinin konuşma ritmi, tonu ve vurgusunu tam anlayamadığı için insanlarla ilişkilerinde zorluklar yaşayabilir.
2. Duyusal Hassasiyet ve Duygusal Hassasiyet Yaşamak: Asperger Sendromu olduğunda kişiler duyusal ve duygusal uyaranlara karşı aşırı hassasiyet gösterebilirler. Belirli kokular, tatlar, sesler, duygusal çağrışımı olan görüntüler veya ışık Asperger sendromlu kişileri yorarak rahatsızlık yaratabilir. 
3. Kısıtlı İlgi Alanına Sahip Olmak: Özel ilgi duydukları alan ve konulara yoğunlaşırlar. Yaşıtlarından farklı ve sıra dışı olan bu konularda kendilerini geliştirmek için enerji, zaman ve özel tutkulu çaba harcarlar.
4. Rutinlere Bağlılık ve Rutin Dışına Çıkıldığında Gerilim Yaşamak: Belirli rutinlere bağlı kalmak ve bu rutinlerin dışına çıkmamaya çalışmak Asperger Sendromu olanlarda tipik bir durumdur. Planlarda ani değişiklikler akıllarındaki planın akışını bozarak huzursuzluk yaratabilir. 
5. Sosyal Etkileşimde Zorlanmak: Asperger Sendromu sosyal etkileşimde kişilere zorluk yaşatır. Özellikle, jest ve mimikleri anlayıp yorumlamak ve bunlara doğru tepkiler verebilmek konusunda sıkıntı çoğunlukla sorun yaşarlar. Sosyal etkileşimler belirsizlik yaşanmasına gebe olduğu için arkadaşlık ilişkileri kurmakta sorun yaşarlar. Genelde kendilerini iyi ve güvende hissettikleri kişilerle etkileşimi rutinleştirerek tercih ederler.

Bu belirtilerin bazıları her insanda görülmektedir. 23 yıllık meslek yaşamımda psikolog olarak her insanın büyüme sürecinden geçerken Asperger Sendromunu belirli düzeyde yaşamışlığı olabilir. Örneğin, kendimizi yetersiz, çaresiz ve acemi hissettiğimiz tehlikede olduğumuza dair inançlarımız olduğu anlarda yukarıdaki belirtiler kaygı ve çöküntü yaşandığında verilebilecek belli bir süre sonra geçebilen tepkilerdir. Ancak Asperger Sendromunun her insanda yaşanabilecek olandan farkı bunun kişinin tüm hayatında devam etmesidir. 

Asperger Sendromu Tanısı Nasıl Konulur?

Asperger Sendromu, nörolojik temeli olan bir gelişim bozukluğu olarak Otizm Spektrum Bozukluğu kapsamında olan bir otizm türüdür. Mümkün olan en erken dönemde tanı konulduğunda çocukluktan itibaren özel bir yaklaşımla çocuk ve çevresi desteklenerek psikolojik, duygusal, sosyal, fiziksel ve zihinsel gelişimi açısından zararları azaltmak mümkün alabilmektedir. Asperger sendromu tanısını bir klinik psikolog veya bir psikiyatristin kişiyi ve ailesini görerek koyması uygun olur.  

Asperger Sendromu tanısı için göz önünde bulundurulan kriterler şunlardır: 

• Sosyal etkileşimde güçlükleri
  • Göz teması kurmakta zorluk,
  • Sözel olmayan iletişim ve sosyal ipuçlarını okumak,
  • Beden dilini anlamakta zorluk,
  • Sosyal durumlarda uygun ortama uygun olmayan davranışı sergilemekte zorluk.
• Sınırlı ilgi alanlarına sahip olmak
  • Belirli konu ve ilgi alanlarına (çoğunlukla başka insanların veya akranlarının ilgilenmeyeceği konular) aşırı yoğunlaşma, 
  • İlgi alanı dışındaki konularda yeniliğe kapalılık,
• Tekrarlayan davranış kalıpları ve rutinler
  • Belirli davranış kalıplarına sıkı bağlılık,
  • Değişikliklere karşı dirençlilik,
  • Rutini bozulduğunda aşırı huzursuzluk ve gerginlik,
• Konuşma ve dil becerilerinde güçlükler
  • Konuşmada tonlama ve ifade eksiklikleri,
  • Tekrarlayan konuşma kalıpları kullanmak
  • Sosyal açıdan ortama uygun olmayan sözcükler kullanabilirler,

Asperger Sendromu tanısı konulurken, bu semptomların çoğunun olup olmadığına bakılır, tanının geçerliliği ve güvenilirliği açısından özel nörolojik testler ve klinik görüşmeler yapılır. Klinik Psikolog ve Psikiyatri Uzmanı tarafından tanı koyulması tedavinin doğru planlanması açısından önemlidir. Özellikle, internetten yazı okuyup kendine tanı koyan pek çok insan olduğunu biliyorum. Bu tip tanıtıcı yazıların amacı, sizlerin okuyup bilgi sahibi olmanız içindir. Bazen çoğu size veya yakınınıza uyabilir, bu demek değil ki siz o tanıyı alabilirsiniz. Uzman gözü mutlaka görsün derim! 

Asperger Sendromu Tedavi Yöntemleri

Asperger Sendromu, bir nörogelişimsel bozukluk çeşidi olduğu için tamamen geçebilen ve çözülebilen bir sorun değildir. Bununla birlikte Asperger Sendromu olan kişilerin günlük yaşantılarında iletişim becerileri ve duyguların yönetimini daha iyi yapabilmelerine, esnek düşünebilmelerine yardımcı olacak pek çok tedavi yöntemi bulunmaktadır. Bunlardan bazıları:

• Davranışçı Terapiler: Davranışçı terapi yaklaşımlarıyla, Asperger Sendromuna sahip olanların duygu regülasyonu, iletişim ve sosyal etkileşim becerilerinin sistematik tekrarlı öğrenme yöntemleri kullanılarak pekiştirilmesi hedeflenir.

• Terapötik Destek Grupları: Terapötik destek grupları ile Asperger Sendromu olanlar ve aile yakınlarının bağlantı kurarak birbirlerine destek sağlamalarını amaçlar. Bu sosyal ağ sayesinde dayanışma hissi ve bu sendromun zorluklarını aşabilmek için bakış açısı geliştirmeleri hedeflenir.  
• Ergoterapi: Ergoterapi yaklaşımı Asperger Sendromu olanların günlük yaşamlarındaki aktiviteleri daha iyi yapıp, başkalarına daha az bağımlı olup özgüven kazanmak, fiziksel, duygusal ve zihinsel becerilerin gelişmesine fayda sağlayan bir terapi yöntemidir.  
• İlaç Tedavisi: İlaç tedavisi, Asperger Sendromu semptomlarını aza indirmen amacıyla kullanılmaktadır. Kaygı, öfke ve gerginlikler arttığında duygusal ve davranışsal problemler azalabilmektedir. 
• Konuşma Terapisi: Konuşma terapisi, Asperger Sendromu olanların iletişim açısından kuvvetlenmelerini, konuşma (ifade, tonlama ve uygun sözcük seçimi) becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmaktadır.

Asperger Sendromu için uygun tedavi yöntemi kişinin durumu ve ihtiyaçlarına göre farklılık gösterebilir. Asperger Semptomu olan kişinin günlük yaşamının kalitesinin artması için uzmanlar eşliğinde yönlendirilen doğru tedavi kişiye ve ailesine fayda sağlayacaktır.

Asperger Sendromu Tedavisi Mümkün müdür?

Asperger Sendromu olan kişiler nörolojik açıdan gelişimsel bir bozukluğa sahip oldukları için yaşamları boyunca bu rahatsızlığa sahip olacaklardır. Ancak semptomlar azaltılarak, günlük hayat becerileri ve iletişim becerileri geliştirmelerine uzun vadede katkı sağlayacak iyileşme gösterebilmektedirler. Bu hedefe yardımcı olacak terapi yöntemleri bulunmaktadır. Bu yöntemler detaylarıyla bir önceki bölümde belirtilmiştir. Ancak, kısaca değinmemiz gerekirse bunlar: Davranış terapisi, Ergoterapi, Konuşma Terapisi, İlaç Tedavisi, Terapötik Destek Grupları, Özel eğitim Gruplarıdır. 

Asperger Sendromu olanlara özel eğitimler yoluyla da ihtiyaçlarına göre özbakım, sosyal iletişim ve akademik beceriler de öğretilebilmektedir. Bu tür destekler Asperger’i olan bireylerin günlük yaşam kalitelerini artırabilmektedir.  

Asperger Semptomu Tedavisi İstanbul Ataşehir’de Uzman Psikoterapist ve Klinik Psikolog olarak Asperger Sendromu olan bireylerin tanı, psikoterapi planlaması ve uygulaması ile ilgili çalışmalarda bulunduğum için kişiden kişiye farklılaşan düzeyleri uzun süre gözlemleme şansı buldum.  Bu deneyimlerime göre, erken yaşta fark edilen ve teşhisi konulmuş bir Asperger Sendromlu bir çocuk büyüme süreçlerinde etkin destekle hayata dahil olabilmektedir. Sözlerimi tamamlamadan önce, Temple Grandin (2010 yapımı) Asperger’i olan bir çocuğun yetişkin yaşamına kadar evrelerini anlatan filmi mutlaka izleyin! Bu yazıda ele alınan pek çok cümlenin filmde karşılığını mutlaka göreceksiniz! İyi seyirler! Hoşça kalın!

Deniz Doğruöz

Uzman Psikoterapist -Klinik Psikolog 

Ergen, Bireysel Yetişkin, Aile ve Çift Terapisti

EMDR 2.Düzey Terapisti

Yüz yüze ve Online Uzman Psikolog Desteği 

Asperger Sendromu Tedavisi İstanbul Anadolu Yakası Ataşehir