Yükseklik Fobisi Nedir?
Yükseklik fobisi, bir tür anksiyete bozukluğudur. Yükseklik korkusu olarak da adlandırılan fobi türünde, açık alan ve yüksek yerlerde bulunmak, çıkmak, gezinmek ve bunların düşüncesi bile kişide aşırı endişe, korku ve rahatsızlık yaratabilmekte ve de böyle durumlardan kaçınılan bir yaşam düzeni ile kişi kendini korumaya çalışmaktadır. Örneğin yükseklik fobisi yaşayan kişiler, yüksek katlı binalardan, köprü ve viyadüklerden geçmekten, balkon kenarları, dağ ve uçak gibi yükseklik ve kontrolü dışında veya dengesini kaybedip düşme ihtimali olan yerlerden kaçınır. Böyle bir fobi insanda sosyal ilişkiler, kişisel gelişim, eğitim hayatı ve mesleki hayatında olumsuzluklara sebep olarak hayat kalitesinin bozulmasına neden olabilir.
Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Belirtileri Nelerdir?
Yükseklik korkusu Akrofobi olarak da tanımlanmaktadır. Yükseklik korkusu Akrofobi belirtileri ile fark edilebilir. Aşağıda bu belirtilere örnek verelim:
- Asansör, uçak veya yüksek katlı binalara kaçınmak,
- Düşerek ölecekmiş korkusu,
- Kontrolü kaybedecekmiş ve kendini kontrol edemeyecek hissi,
- Solunum problemleri (Nefes nefese kalmak, nefes alamamak, astım atakları benzeri tepkiler vb.)
- Yoğun fizyolojik tepkiler (kalp çarpıntısı, terleme, titreme, kaşıntı, döküntü, sindirim sorunları, mide bulantısı, baş ağrısı vb.)
- Yüksek katlı mekanlarda bulunmak gerektiğinde hissedilen çok yoğun kaygı ve panik yaşamak,
- Yükseklik olan yerlerden ve yüksekliği temsil eden yerlerden ve bu yerleri düşünmekten bile kaçınmak,
- Yükseklikle ilgili hiç bitmeyen takıntılı düşünce hali.
Akrofobi, yükseklik fobisi, için belirtiler kişiden kişiye farklılık göstermekle birlikte yükseklik fobisinin ne kadar uzun süredir yaşanmış olduğu, fobinin ne düzeyde bir şiddete sahip olduğu, başka hastalık veya bozuklukların olup olmamasına bağlı değişkenlere göre değişiklik göstermektedir.
Yükseklik Korkusunun Nedenleri Nelerdir?
Yükseklik korkusunun nedenleri arasında aşağıdaki dört temel neden sıralanabilir:
- Geçmiş Travmatik Bir Anı: Yükseklik fobisi, genelde bir kişi veya yakınının yaşamış olduğu veya başkalarının yaşamış olduğuna doğrudan veya dolaylı olarak tanık olunan bir travmatik bir anı neticesinde gelişir.
- Kontrolünü Kaybedecek Olma Kaygısı: Kişiler devamlı kendilerini kontrol etme ve kontrolünü kaybedecekmiş gibi hissetme duygusu yaşarlar. Bu duygu ise kendini güvende hissetmemeye neden olur.
- Kaygı veya Anksiyete Bozukluğu: Yükseklik korkusu, kaygı veya anksiyete bozukluğunun bir türüdür. Kişi genelde kaygıyı yönetmekte zorluk yaşamaktadır, bu kaygı yükseklikle ilgili konularda da etkisini yoğunlaştırarak gösterebilmektedir.
- Fizyolojik Problemler: Literatürde yükseklik korkusu ve iç kulakta denge sorunları arasında bağlantılı olduğuna dair araştırmalar bulunmaktadır.
Akrofobi Kimlerde Görülür?
Akrofobi yükseklik fobisi, herkeste ve her yaşta kendini gösterebilir. Bununla birlikte, çoğunlukla geç yetişkinlik dönemine denk gelen 20’li yaşlarda başlamaktadır. Düşme, kaza veya benzeri travmatik bir olay sonrasında daha önce bu korkuyu yaşamamış olan birinde de gelişebilir. Kişinin kendisi, bir yakını veya hiç tanımadığı bir kişinin başına gelen bir olaya görerek şahit olmuş, birinden duyularak, haber ve sosyal medyadan izlenmiş olarak da yükseklik fobisi gelişebilmektedir. Örneğin, 2023 Şubat ayında yaşanan Büyük Anadolu Depremi sonrasında 11 ilimiz veya hiç deprem yaşanmamış illerde bile yüksek katlı binalardan uzak kalma, bulunmak istememek, öyle bir binada yaşıyorsa taşınmak gibi Akrofobi etkisini gözlemlemekteyiz. Geçici olarak bu durum herkeste yaşanabilir ancak güvende hissettikten sonra kişinin hayatını Akrofobi etkiliyorsa, kaçınma ve kaygı şeklinde yaşam sürüyorsa bir tür anksiyete bozukluğu olarak yükseklik fobisi oluşmuş olur.
Yükseklik Korkusu Tedavi Edilebilir mi?
Kesinlikle, yükseklik korkusu tedavi edilebilir bir korku türüdür. Yükseklik korkusu, genelde Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) veya Davranışçı Terapi Yöntemi olan Uyarana Sistematik Maruz Bırakma Terapisi yöntemlerini içermektedir. Bu psikoterapi yöntemleri ile yükseklik korkusu tedavisinde kişinin kaygı ve korku seviyesi azaltmak ve yükseklik korkusunu besleyen düşünce ve de davranışların daha hayata uyum sağlamasına yardımcı olacaklarla değişmesine yardımcı olunur.
BDT yaklaşımı, yükseklik korkusu yaşayan kişinin bu korkusunu besleyen düşünce ve negatif inançlarını değiştirmeye ve korkularla başa çıkma becerilerini de geliştirmeye çalışır.
Ayrıca, davranışçı bir yaklaşım da olan Sistematik Maruz Bırakma yöntemiyle yapılan terapide de kişi yükseklik korkusunu derece derece aşamalarla yükseklik korkusuna tedavi amacıyla maruz bırakılır ve de bir kişinin korkularla yüzleşmesi sağlanır. Sistematik Maruz Bırakma Tedavi yöntemi, fobilerle ve de yükseklik fobisi ile en etkili olan yöntemlerden biridir.
Tedavide belli bazı koşullarda, ilaç tedavisi de Psikiyatri uzmanı eşliğinde danışanlara önerilir. Bu durumlarda psikoterapi mutlaka ilaçla birlikte sürdürülür. Maruz kalma aşamaları arttıkça korku daha da artıp seviyelerde ilerleme olamadığında ilaç desteği tıkanıklığın aşılmasında yardımcı olabilmektedir. Bu durumda, ilaç tedavisi mutlaka BDT ve Sistematik Maruz bırakma benzeri terapi yaklaşımlarıyla birlikte kullanılmalıdır.
Yükseklik korkusu olan kişilerin tedavisinde, psikoterapi almayı istemeyebilirler, istekli olsalar da tereddütlü düşüncelerle kafaları karışıp vazgeçmek isteyebilirler. Bu durum göz önüne alınarak, danışanda komando yetiştiren bir komutan edasıyla çalışan psikoterapist maalesef kişinin ilerlemesine engel olabilir. ☹ Bu nedenle, yükseklik korkusu yaşayan bir kişinin psikolojik tedavisini üstlenen bir psikoloğun destekleyici ve kişinin ailesi veya yakınlarını destekleyici olarak sürece dahil edebilecek ve genelde motivasyon sağlayabilecek tarzda olan biraz daha şefkatli olabilecek biri olması faydalı olabilir. 😊
Yükseklik Korkusu Tedavisi İstanbul
Yükseklik korkusu tedavisi, bir kişinin sahip olduğu belirtilere ve kişinin yaşamını nasıl sürdürdüğüne bağlı olarak düzenlenmektedir. Yüksekli korkusu için bazı terapi yöntemleri şunlardır:
- Kognitif (Bilişsel) Davranışçı Terapi (BDT-KDT): KDT, yükseklik korkusu belirtilerinin azaltılarak, duygu ve düşünce düzeyinde kaygı ve korku kontrolü veya yönetimi becerilerini geliştirmesine yardımcı olur.
- Hipnoterapi- Hipnoz Terapisi: Kişinin hipnoz, hipnoterapi uzmanı olan bir kişi ile bilinçaltı düzeyine inilerek kişinin yüksekliğe dair bilinçaltı korkular sistemli olarak çalışılabilmektedir. Yükseklik korkusunda etki sağlayabilmektedir.
- İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda, yükseklik korkusu belirtilerinin azaltılarak psikoterapide ilerleme hedeflenebilir. İlaç ve psikoterapi birlikte zor ve dirençli yükseklik fobisinin tedavisinde etkili olabilmektedir.
- Sistematik Maruz Bırakma Terapisi: Bu psikoterapi yöntemi, bir kişinin yükseklik fobisini terapist eşliğinde aşama aşama korku duyduğu konulara sistemli bir şekilde maruz kalarak korkunun aşılmasına yardımcı olan bir yaklaşımdır.
- Sanal Gerçeklik Yöntemiyle Terapi: Günümüzde teknolojinin gelişimiyle birlikte sanal gözlükler aracılığıyla bireyler korku ve fobilerini sanal ortamda maruz kalarak gerçek hayatındaki yükseklik korkusuna hazırlanır. Bu yöntem de yükseklik korkusu yaşayan kişilere fayda sağlamaktadır.
- EMDR Yöntemi: EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme) terapisi, genelde travmalarla çalışırken faydalı olan bir terapi yöntemidir. Yükseklik fobisi olan bireylerde de verimli olabilmektedir.
Yükseklik korkusu tedavisi ve yükseklik fobisi tedavisi İstanbul Ataşehir’de Psikolog olarak uzun yıllardır çalıştığım konu başlıklarından biridir. Yükseklik korkusu ve yükseklik fobisini siz veya yakınlarınızdan biri yaşıyorsa mutlaka destek alınarak aşılabilecek bir konudur. Size yakın, koşullar ve mesafe olarak kolay ulaşabileceğiniz yükseklik konusunda tedavi alabilmenizi sağlayacak uzmanlarla mutlaka uygun zamanınızda iletişime geçin! Yükseklik korkusunun sizden yüksek olmasına izin vermeyin. 😉